Een pikirans van Theo Stücken
‘Wil je eens een keer naar de Herdenking gaan?’ vroeg ik.
Naast me was het even stil terwijl we langs de dr Teldersweg in Den Haag reden. De voorbereidingen voor een Indisch Monument waren toen volop aan de gang. Het beeldhouwwerk van de Bulgaarse beeldhouwster Jaroslawa Jankowa links op het open veld tegen de bossages aangedrukt was het plan.
‘We kunnen beter langs de boulevard van Scheveningen rijden en naar de ondergaande zon kijken. Dat lijkt me veel fijner’ was het ontwijkende antwoord van Anna Carp, mijn moeder terwijl ze naar de passerende waterpartij keek.
Enkele jaren later niet op de 15e maar op 16e augustus sprak ik Charlotte Burgemeestre in 1907 geboren te Semarang en een jeugdvriendin van Anna Carp. Ze hebben samen op de kweekschool gezeten. Charlotte zat onder een boom aan de waterkant met haar rug naar het Monument gekeerd. ‘Het is nu veel rustiger. Op de 15e vind ik het altijd te druk weet je. Er zijn haast geen zitplaatsen meer en je moet op tijd komen’ zei ze terwijl ze over de rimpelloze waterpartij keek. Het was net alsof ze zich de Exodus reis in 1955 met de Johan van Oldenbarnevelt voor de geest haalde. Een tocht over zeven zeeën naar een nieuw vaderland aan de Noordzee.
Een vreemd vaderland dat ze niet kende.
Twee momenten van eerste generatie Indo-Europeanen die mij altijd zijn bijgebleven op een 15 augustus Herdenking. Hoe hebben zij steeds die herdenkingsdatum in augustus beleefd? Of niet beleefd? Ik vraag me dan ook af of zij ooit van het rapport van de commissie Werner in 1952 hebben gehoord over de kwalificatie van de Indo-Molukse gemeenschap. En het tienjarige slepende conflict over Nieuw Guinea dat door Nederland bedoeld was om o.a. de Indo-Molukse gemeenschap een nieuwe ‘Tampat’ te geven op het laatste stukje Nederlands Oost Indië kolonie met wellicht een nieuwe toekomstige ’Tempo Doeloe’ tijd erbij.
Nederland met name Minister van Buitenlandse zaken Joseph Luns, de man met de uitspraak ‘Ik ben van de heb’ was zelfs bereid er een ‘3e Politionele Actie’ voor te voeren. Na de ‘Zwarte Sinterklaas’ actie in 1957 door Indonesië gevoerd, stuurde Nederland de Karel Doorman naar Nieuw Guinea in 1960. De laatste zeeslag van de Kon. Marine bij Kaap Vlakke Hoek in januari 1962 tegen de invasie van Indonesië op Nieuw Guinea betekende het einde van Nederland als koloniale mogendheid in de Oost.
Anna Carp in 1909 geboren te Batavia uit een relatie van Theodoor Carp en een inlandse Sundanese vrouw uit het Bataviase. Zij brengt haar jeugd door in Bandoeng en gaat naar de kweekschool om onderwijzer te worden. Hoogtepunt voor haar was het uitje naar Maison Bogerijen aan de Bragaweg met haar vader om er een taartje te eten.
Haar vader leed later aan de ziekte van Alzheimer. Zij verzorgt hem tot aan het einde van zijn leven. Anna Carp sprak vloeiend Sundanees en luisterde vaak naar Pantun Sunda narratives. De Sundanese muzikale vertellingen met instrumentale begeleiding van kecapi, suling en gamelan. Daar hield ze van vooral als ze naai en borduurwerk verrichtte in haar kabinet.
Het doet haar ongetwijfeld denken aan haar voorouderlijke geschiedenis.
Anna heeft altijd een sterke band gevoeld met haar Sundanese voorouderlijke afkomst, het oermoederschap of de Njai van het Indische concubinaat.
Het Sundanees is na het Javaans de 2e plaatselijk taal in Indonesië en wordt door 37 miljoen Sundanezen gesproken. Tijdens haar ‘Pulang Kampong’ reizen naar Indonesië midden in de jaren 70 met haar man Augustinus Stücken ontmoette ze Elly Udjo, de schoondochter van Pak Udjo van de angklungschool in Bandung. Ze hebben in die tijd lang contact met elkaar onderhouden.
Indonesië is haar geboorteland en haar Soendanese afkomst is altijd iets belangrijks voor haar geweest al liet ze het niet met zoveel woorden blijken.
15 augustus herdenken hebben voor talloze 1ste generatie Indo’s en Molukkers een andere betekenis dan het obligaat gebruikelijke. De woorden bevrijding, vrijheid, 75 jaar herdenken in vrijheid liggen niet zo in hun gedachtewereld deze worden hier moeiteloos vervangen door de woorden Jappenkampen, ‘buitenkampers’, de Bersiaptijd, republikeinse kampen, en naar Holland gaan….
In 2020, met 75 jaar herdenken blijven er nog weinig 1ste generatie Indo’s en Molukkers over. Ook hun geschiedenis vervaagt en gaat langzamerhand verdwijnen. Er verschijnen tientallen boeken en artikelen in dag en weekbladen met hun persoonlijke verhalen en belevenissen. Alles is heel ‘klein’ gehouden. Buiten de grote geschiedenis om.
Herdenking 15 augustus ‘sec’ betekent het einde van WO II. Herdenking 15-17 augustus is een veel ruimer begrip. Het betekent het begin van een dekolonisatieproces voor de koloniale mogendheden Groot Brittannië, Frankrijk, en Nederland en zijn kolonie en een nieuwe gemengdbloedige gemeenschap die er is ontstaan in de 400 jaar koloniale heerschappij over Nederlands Indië. Een Njai gemeenschap……
Onderdeel van de grote mondiale geschiedenis.
Anna Carp en Charlotte Burgemeestre zijn er niet meer, beiden overleden ze aan het einde van de vorige eeuw.
15-17 Augustus zet een nieuwe gezamenlijke geschiedenis voort van Nederland en Indonesië met het uitroepen van haar onafhankelijkheid
De 3e generatie Indo’s, en jonge Indonesiërs werken er tegenwoordig beiden aan. De Peranakan schrijfster Angelina Enny uit Lampung en de Indo schrijver en performer Robin Block uit Amsterdam smeden en kneden de gedeelde gechiedenis van het verleden en heden tot een nieuwe toekomstige wereld in hun boek met de veelzeggende titel In Between – Di Antara.
Ook Lara Nuberg, blogger en historicus uit Amsterdam en Lala Bohang schrijfster en visueel artiest uit Makassar springen in hun boek The Journey of Belonging moeiteloos over de geijkte, vastgeroeste grenzen van de ‘wij en zij’ koloniale historie heen en voegen naast de datum van 15 er het getal 17 bij.
Journey of belongng duidt op de zoektocht in de wereld van Oost en West. Zij analiseren en vertellen de gedeelde geschiedenis van Nederland en Indonesië van het verleden en heden aan elkaar, van hun families en destilleren, concipieren daaruit de ‘Nieuwe Geschiedenis’ 15-17 augustus’
Aju Utami schrijfster uit Jakarta en oprichter van Komunitas Salihara en de ‘witte’ Hollander Prof. Remco Raben verbonden aan het Indisch Herinneringscentrum te Den Haag sluiten naadloos aan bij de datum 15-17 august 1945.
Koning Willem Alexander retourneerde de kris van Prins Diponegoro, Indonesisch verzetsheld tegen de Nederlandse koloniale overheersing, aan Indonesië tijdens zijn bezoek in maart 2020.
Ter geruststellng aan de 1ste generatie Indische Nederlanders, Molukkers, Menadonezen,Timorezen, Peranakan Chinezen andere minderheden uit Indië / Indonesia.
Aan Anna Carp en Charlotte Burgemeestre van de 1e generatie Indische Nederlanders
Eens wordt de datum 15 -17 augustus 1945 bewaarheid en zal zich naar hun gedachtewereld toe keren en deze meenemen in de ‘Nieuwe Gezamenlijke Geschiedenis’ van 15-17 augustus, Antje en Lotte zoals ze in hun vriendenkring worden genoemd kunnen beiden terugkijken naar hun bewogen complexe geschiedenis van meer dan 15 jaar dekolonisatie. En naar hun moederland Indonesië duizenden kilometers hier vandaan die haar eigen weg is in gegaan. Ook naar de Indonesiers, hun mede land en familiegenoten die hun vrijheid hebben gekozen maar toch verbonden blijven met de historie van de Njai, de Indonesische oermoeder die ook hun geschiedenis is.
‘Aan de Indische gemeenschap zou ik graag willen zeggen. Laten we gebruik maken van de culturele verbintenis die we hebben en laten die bestendigen. Ongeacht hoe bitter de relatie in het verleden geweest mag zijn. Een feit is dat we door de geschiedenis met elkaar verbonden zijn en er een culturele band bestaat. Laten we dit als een aanwinst zien.’ (2012)
Ibu Retno Marsudi voormalig Ambassadeur van Indonesië in Nederland. Minister van Buitenlandse Zaken in het kabnet Widodo. “Leef je leven alsof je een auto bestuurt. Kijk vooruit, concentreer je op wat voor je ligt, maar vergeet niet te kijken in de spiegels links en rechts en boven je, ze stellen je in staat om te zien wat er achter en naast je ligt’,
met andere woorden; ‘Kijk naar de toekomst en leer van het verleden. Blijf niet stil staan in het verleden’.
Bapak I Gusti Agung Wesaka Puja Ambassadeur van Indonesië in Nederland (2016-2020) Twee Indonesiërs van de generasi Reformasi ‘98 met hun gedachten over de geschiedenis van de Indisch Molukse gemeenschap in de 21e eeuw.die nu in Nederland wonen.
Reggie Baay schrijver van Njai en de Oermoeder en Ernst Jansz schrijver en singer-songwriter van o.a. Barak 23 met Jimi Bellmartin in een interview over de Njai of de Oermoeder.
.’Alle Indische mensen in Nederland hebben een Indonesische voor of oermoeder en nu zij hun Indonesische oermoeder hebben erkend is er een mooie gelegenheid naar Indonesie toe respect voor elkaar te hebben.
Nederland heeft de oervader geleverd en Indonesië de oermoeder.
Op een of ander manier zijn wij aan elkaar verbonden.En dat zal altijd zo blijven.
Wij bestaan nu inmiddels ‘uit een anderhalf miljoen Indische mensen in Nederland.
Het zou ook goed zijn als de twee landen dan ook meer respect voor elkaar hebben….’
En zo is het.
15 augustus 2020
Theo Stücken Carp Alum TuD
Indonesia 2019.
...................
Indisch4ever 
Naar aanleiding van de naam Pak Udjo , stuurt Jan Somers eigengemaakte foto’s uit 1997
Bij Pak Udjo als muziekpedagoog moet ik altijd denken aan de Delftse muziekpedagoog, Pierre van Hauwe. Beide betrokken bij eenvoudige muziek voor kinderen voor wie privé muziekles te duur was, of niet paste in de gezinsfilosofie. Met het goedkoopste instrument dat er was, Pak Udjo met de angklung, en Van Hauwen met de blokfluit. Maar vooral: samen spelen. Mijn kinderen zaten ook in orkesten van hem. Over zijn orkesten had hij een mooi gezegde: Gelijk beginnen lukt meestal wel. Het probleem is het gelijk eindigen. Bij Pak Udjo werden daarbij kindertjes uit de mindere buurten van Bandung voor die gelegenheid in fatsoenlijke kleren gestopt.