Chinezen uit Indonesië van Patricia Tjiook-Liem
Voor de economische doelen van de VOC en de koloniale overheid in de Indonesische archipel waren de Chinezen van meet af aan onmisbaar. Hun rol in de economie bleef door de eeuwen heen belangrijk. Nadat de Chinezen in de kolonie aan het begin van de twintigste eeuw gelijkheid wisten te verkrijgen en de voor hen discriminerende wettelijke regelingen werden opgeheven, moesten zij in de Indonesische Republiek opnieuw voor hun rechten vechten. Het bleek een moeizaam proces vol spanningen rondom kwesties van cultuur, etniciteit en nationaliteit. Recensie.
-
Elke dag Indisch nieuws en wetenswaardigheden.
!
Heeft u tips, een foto, een oproep of wilt u een column/pikiran schrijven, jangan malu-malu.
indisch4ever@gmail.com
!
En ken je deze?:
en 
- Het archief van Indisch4ever
is best wel te filmen !!
...................
...................
.......... Bekijk ook
de archipelsite
met honderden topics.
Zoekt en gij zult vinden. ! -
Indische portretten
ingezonden door de lezers.
-
Thomson
Nassauschool Soerabaja
Depok
Wie is deze familie
Wolff
Tankbataljon Bandoeng 1939
Is de bruid Günther?
Wilde en Waldeck
Brouwer en Hagen
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXXXXXXXX
Kerst 1930 a/b Baloeroan naar Indië
XXXXXXXXXXXXXX
Bertha Lammerts van Bueren-de WitXXXXXXXXXX zwieten 214
Bisch
!!!!!!!!!!!
Detachement Verbruiksmagazijn,
Hollandia
van Hall
Smith
Emy Augustina
Detajongens
von Stietz
de Bar
Soerabayaschool ca 1953
Wie zijn dit ?
Damwijk
Klein
IJsselmuiden
van Braam
Zuiderkruis
Foto
Koster
Versteegh
Baume
Falck
Boutmy
Otto
oma Eugenie Henriette Smith
Meliezer-Andes
christelijk lyceum bandoeng
christelijk lyceum bandoeng
Saini Feekes
Mendes da Costa
Anthonijsz
Bromostraat
Wie?
Tambaksari/Soerabaja-1946
Ornek
van Dijk
.Haacke-von Liebenstein
Theuvenet
Sollaart
Berger-de Vries
Foto's gemaakt door Henrij Beingsick
Augustine Samson-Abels
Samson
Huygens
Hartman
Otto en Winsser
Marianne Gilles Hetarie
Constance en Pauline
Versteegh
Lotje Blanken
Charlotte Hooper
John Rhemrev
Schultze
W.A. Goutier
Otto-Winsser
Bastiaans
Verhoeff
Beisenherz
Stobbe
Wendt-van Namen
Harbord
Pillis-Reijneke
Nitalessy-Papilaja
Reijneke
Oertel-Damwijk
Bruidspaar te Semarang
Daniel
Krijgsman
van Dun
Ubbens en van der Spek
Kuhr
Oertel
Nijenhuis-Eschweiler
Wie ben je
Philippi-Hanssens
Tarenskeen-Anthonijsz
Hoorn-Dubbelman
Mendes da Costa
Palembang
Indisch4ever 
Interessant. Misschien iets voor mijn volgende trip.
Ik ken de inhoud van het boek natuurlijk niet maar men moet wel onderscheid maken tussen de verschillende Chinese bevolkingsgroepen. Een Peranakan is in de archipel geboren uit een geslacht wat er al zeer lang verblijft en goed is geïntegreerd; de naam is meestal ‘verindonesiest’ en ze spreken over het algemeen geen Chinese talen. Er zijn zelfs ‘scheldwoorden’ zoals Hitachi.
Maar zelfs daar is er wel een duidelijke verschuiving naar een Chinese identiteit. Bij mij in de familie bijvoorbeeld, wordt meer en meer de congsam (cheongsam) gedragen, de kebaya is nog wel populair bij huwelijken. Het Chinees nieuwjaar (春節 wat meer dan 3.000 jaar teruggaat in de tijd) is belangrijker dan ooit. De National+ scholen met een Mandarijns curriculum zijn hier zeer populair. Er zijn meer en meer Karaoke bars en clubs waar Chinese hits worden gespeeld. Enz. Enz.
De ex-gouverneur van Jakarta is er een goed voorbeeld van. Inderdaad, die twee jaar de cel inging. Net als Madame Wellington Koo, ik las net een autobiografie boek over Oei Hui-lan die in de jaren ‘20 furore maakte als socialite en vrouw van de Chinese president. Zeer interessant maar ook wat tragisch. Er zijn redelijk veel boeken geschreven over dit onderwerp en natuurlijk dus ook de onderdrukking van de Chinezen in Indonesië zoals tijdens de New Order periode. Dit is een boek wat ik recentelijk las en dit goed behandelt:
Om met een vrolijke noot te eindigen: Dit doet me denken aan een in Indonesië (als redelijk promiscue bekend staande) artieste; Titi DJ. Een tip voor diegenen die hun Bahasa Indonesia willen oppoetsen; als mensen bij u thuis vertrekken is het redelijk trendy en grappig om haar naam te gebruiken. Zeg dus niet meer “hati-hati di jalan” maar “titi dj”!
🧑🏾🎤
Voor de liefhebber:
Er zijn n.m.m. in NL, aan de hand van de schrijfwijze van hun naam, naar “afkomst” 3 soorten (excusez le mot) Chinezen te onderscheiden:
1. Indische Chinezen: Familienaam gespeld volgens de Nederlandse spellingsregels. Voorbeelden: Liem, Oei, Tjan, Tjon, Tan, Kwa, Sie, Lau.
Indische Chinezen die in de Soeharto periode hun Chinese naam hebben moeten inruilen voor een Indonesische laat ik hier buiten beschouwing. Soms is in hun Indonesische naam wel de oorspronkelijk Chinese te ontdekken. Ik had een oogartse, Dr. Ongkusumito. Desgevraagd bevestigde zij dat die vroeger “Ong” was geweest. Een oud collega van mij, Bennie Tjoe, had zich een hele deftige naam aangemeten: Kusumawijaya.
2. Surinaamse Chinezen: Oorspronkelijke familienaam en voornamen versmolten tot één familienaam. Voorbeelden: Lie A Kwie, Tjon A Tjen, Lim A Po.
3. Chinezen, niet via de voormalige koloniën in NL binnen gekomen. Namen doorgaans geschreven volgens de Engelse spellingsregels: Lim, Chen, Chan, Lee, Xi, Low, Ng.
Just my 2 gobangs. Niet uit geleerde boeken, doch door oplettende observatie verkregen. Kan dus falikant verkeerd zijn.
Pak Pierre
En eigenlijk had Bennie wel trots op zijn ‘Guo’ naam mogen zijn. Zij zijn de afstammelingen van de Gele Keizer (黃帝).
In de verschillende landen en streken wordt de naam die bij het karakter 郭 hoort, meestal uitgesproken als Kwik, Kwok, Kwek, …. Dus een beetje als deze in het Nederlands:
Hoe dan ook, wij zijn via mijn moeder van de Tan familie. Maar dat is wel de naam in het Hokkien (Chinees). De Mandarijnse versie is Chen. En om het nog lastiger te maken is het in Kantonees natuurlijk wéér anders.
En er bestaan wel meer dan 100 versies in Indonesië van deze naam in aangepaste versie. Wij weten wel degelijk over wie het gaat als we namen als Tanoesoedibjo, Sutanto of Hartanoe horen. “Ah ja, dat is ook een Tan”
Door mijn achtergrond ken ik de gewoonte om in België met drie voornamen te werken (eigennaam, naam peter, naam meter). Daar heb ik dus gebruik van gemaakt om toch de kinderen een vleugje herkenbaar Chinees in hun naam te geven. Amá (oma) is tevreden.
Misschien nog een tip voor hen die Indonesië bezoeken of BI spreken; vermijd te alle tijden het woord ‘Cina’ (uitgesproken als tjina). Dat ligt hier heel gevoelig en wordt door ons gezien als scheldwoord. Het is altijd Tiongkok en Tionghoa.
Werd het woord tjina 80 jaar geleden al als scheldwoord/ minachtend woord gezien?
Zie hoeveel vermeldingen delpher.nl geeft voor dit woord in oude kranten.
Tionghoa was toch al wel gangbaar voor de Chinese Indonesiërs vanaf 1900. Doordat de Communistische partij het woord Tiongkok frequent gebruikte (begin van de jaren ‘50) was dat een goede reden voor de New Order om dit woord ‘in de ban’ te doen en voor Cina te gaan. En eigenlijk werden de inwoners Indonesische Chinezen (een groot verschil).
Daarvoor was er sinds de 17e eeuw eigenlijk niets met het woord aan de hand en dat was zonder de Soeharto periode (in ‘67) waarschijnlijk vandaag nog steeds het geval geweest. Pas in 2014 werd door SBY officieel de termen Tionghoa en Tiongkok (her)ingevoerd.
De enigen die nu nog Cina gebruiken, zijn haatdragende extremisten, zoals deze: https://www.nahimunkar.com/kelakuan-orang-cina-indonesia-anda-mau-tahu/
Misschien zal het wel slijten, wie weet.
Er is wel een verschil tussen Suriname en Indonesie. De Chinezen die naar Suriname kwamen waren Hakka Chinezen.
Een bekende Surinaamse Nederlander met een Hakka voorvader is Umberto Tan: Tan a Kiam.
KWA GIOK NIO de vrouw van LIE KWAN YU de ex president van Singapore en moeder van de Premier, is een Semarange die aan de Kareweg heeft gewoont voor de MTS.De neef Kwa Tjong Hai he is hoofd van Singpore Petrol. Een broer is Kwa Tjong Ik getrouwt met de dochter van Mr Han Bin Siong( ex HBS Semarang ) woont in Holland.
Goede dag/Selamat sore ibu Bernadette S.
Gezien uw deskundig boeide verhalen/reacties over Indonesisch Chinees. Mijn komende reis naar Indonesie(mijn tanah air) ga ik op speurtocht naar de Chinees-Batik, in het bijzonder; – welke plaats heeft de Chinees Batik zijn intreden, – bekende chinees ontwerpers/sters, – de betekenis van de motieven/vormgeving.
Graag zie ik uw reactie tegemoet.
Pat Manuhutu
Pak Piere zal wel merken dat in de Pekodjan distict in Semarang, met koeien van letters geschreven toko LIE BOE PING( wat onmogelik is), ook toko IK SOEN JOW,ergens anders toko GAN TUNG AN( kapstok).
Ja, dan had je in Semarang ook nog JAN HAP TAI.
Pak Pierre
Ondertussen in Hong Kong:
En in Jakarta:
Die Fook Yew is slechts één klein voorbeeld van het ‘Chinees’ in het hedendaagse Indonesische straatbeeld.
In Jakarta heeft men een aantal woon- en winkelprojecten opgestart. Eén van de bekendste is Pantai Indah Kapuk (men zegt hier PIK, jaja ik weet het). Het idee is om een beetje om de sfeer van een Europese stad met kanalen e.d. na te bootsen.
Hier heeft men ook een Chinatown gecreëerd met open food court etc. Het doet een beetje denken aan de Verboden Stad.
Dit is zo populair dat men een tweede versie in Kelapa Gading (waar mijn familie woont) heeft opgezet. Deze heet Old Shanghai. Hier ziet u wat meer informatie en foto’s:
https://liburanyuk.co.id/old-shanghai-sedayu-city/
Dit was tot 25 jaar geleden niet waar geweest.
Jeetje….die Maneki Neko is eerder kwaadaardig dan uitnodigend, als je niet je bord leeg eet of het eten bevalt je niet dan bijt die je hoofd eraf.
Of is dat nou een dikke snor?
Ja die ziet er niet echt vriendelijk uit. Dat past natuurlijk wel goed bij de enigszins controversiële naam van de keten wat trouwens een onderdeel van een groot conglomeraat is. De restaurants als Kitchenette, Sushi Groove, DJ Journal, Pizza e Bìra, Social Garden en nachtclubs als Dragon Fly zijn allemaal onderdeel van de Ismaya groep.
In mijn Semarangse jeugd was de aanduiding “Tjina” en “Bangsa Tjina” voor alles wat Chinees was, gebruikelijk en niet per se in beledigende zin. Met bepaalde
toevoegingen kon “Tjina” wel beledigend worden, zoals “Tjina Babi”, “Tjina Lolèng” en rijmpjes in het Maleis met “Tjina” als onderwerp, die ik hier niet zal opschrijven.
Hierbij moet wel worden bedacht dat in de multi-etnische Indische samenleving iedere bevolkingsgroep over de andere wel wat beledigends te melden had, al dan niet in rijmvorm. In het licht van onze huidige ethisch/morele opvattingen natuurlijk niet politiek correct.
Ik zat op een lagere school “met den bijbel” en later op de “concordante” HBS met nogal wat Chinese jongens en meisjes. Met hen nooit problemen gehad. Robbie en Ronnie Lau waren o.m. vriendjes van mij. Zelfs verliefd geweest op een Chinees meisje bij mij in de klas. Zij wist van niets …..
Ik weet niet of Bennie Tjoe zich bewust was van zijn hoge keizerlijke komaf. Ik denk van niet. Hij was een prettige, sympathieke collega, altijd goedlachs (“immer nur lächeln, immer vergnügt …… und was da drin ist, geht niemand was an).
Tenslotte dank aan mevrouw Bernadette S., die mijn kennis over China en Chinezen en hun talen en namen weer heeft verrijkt. Waar staat de “S” voor? Soubirous?
Pak Pierre
De “S” staat voor iets anders maar ze hebben me zelfs op 9 januari gedoopt ja. 👶🏽
Dus niet meteen 7 januari 🙂
Pak Pierre
Beantwoorden wali suparmo (@WSuparmo) zegt 8 december 2022 om 22:27: “KWA GIOK NIO de vrouw van LIE KWAN YU ……”.
Breaking news! Was zij Audrey Kwa van de Karreweg, dan was zij één van de vriendinnen van mijn zus (* 1935) en kwam zij vaak bij ons aan huis in Pandean Lampèr. Een aardig, bescheiden meisje. Ver geschopt als zij de vrouw van de grote Lee Kuan Yew is geworden.
Het lijkt mij niet waarschijnlijk, Pak Pierre.
De ‘founding father’ van Singapore was zover ik weet slechts één maal getrouwd en wel met Kwa Geok Choo, zij richtte het bekende advocatenkantoor Lee & Lee op. (Mevrouw Kwa Kim Li is een zeer goede bekende van mij, vandaar dat ik dit weet.).
Ik weet echt niet van een link met Nederlands-Indië of Indonesië; haar echtgenoot was een echte Singaporese Peranakan.
Een van mijn beste vrienden KWA TJONG IK van de GARUDA is getrouwd met de dochter van Dr HAN( broer van Mr Han Bin Siong van de HBS van Semarang . KAWATJE soals wij hem noemen woont nu in Canada.Kan ik en adres/mail van hem krijgen?Thanks! Wal suparmo
Ik twijfelde of ik het zou plaatsen maar ik denk dat het toch wel belangrijk is en aantoont hoe gevoelig etniciteit en religie hier nog ligt:
Kaesang, de jongste zoon van de president die nu in het huwelijk treedt, had hiervoor een serieuze 5-jarige relatie met Felicia Chew.
In 2021 kwam er een einde aan de relatie en het was wel duidelijk waarom het fout liep. Kaesang is natuurlijk een Javaanse moslim en Felicia is een etnisch Chinese christen. Felicia’s moeder, Meilia Lau, stelde dat de 26-jarige Kaesang met haar dochter uitging tijdens hun studies aan de Singapore University of Social Sciences, haar een huwelijksaanzoek deed, maar uiteindelijk werd buitengewerkt toen Kaesang iets begon met een voormalig medewerker en dat dit onder druk van zijn omgeving was. Hij zou ook gewoon niets meer van zich hebben laten horen.
De partners móeten hier dezelfde religie aanhangen, voor een zoon van de president was het natuurlijk niet doenbaar in het buitenland te huwen zodat ze dit konden omzeilen. Tevens kan het de potentiële politieke carrière -die in de startblokken staat- volledig om zeep helpen door in dit land met iemand van een ‘verkeerde’ etnische groep te huwen. Tevens was Felicia’s familie blijkbaar niet happig om haar te laten converteren.
Hoe dan ook, het heeft wel wat wonden nagelaten, helemaal door het gebrek aan communicatie en de roddelpers.
CHINA AIRLINES. Als vertegenwoordiger van mijn Airline was ik voorzitter van de Orient Airlines Association. En op en 3 daagse kongres in Taipeh kreeg ik als secretaresse een strewardess waar van haar man in Matsu Eiland(frond met de China) als millitare gedetacheert is en komt alleen maar eens in 3 maanden thuis.Zij kreeg een kamer voor de mijne maar is om dat ze bang is om alleen teslapen .Dus maar in mijn kamer.Commentaar van de zo teziende hederziende Pak Pierre is misschien dat ik uit mijn duim zuigt.Wal Suparmo
Een andere Kwa is opricher en eigenaar van de bus ondermning ESTO( Eerste Salatigase Tranport Onderneming) nu ESTU die tot nu nog bestaat.In Semarang is het de ADAM-BUS( ROOD) met de richting naar het Zuiden( Yogja/Mageleng enz) en EVA ( WIT) met de richting West( Tegal/ Pekalongan ) zijn van man en vrouw.Terwijl de bus naar het Oosten heet SUBUR en is GROEN gekleurd van een Haji Jalil.Wal Suparmo.