klik op het plaatje voor meer foto’s
noordhollandsdagblad:
Ongeveer vijftig mensen brachten vrijdagavond op de Roode Steen in Hoorn een eerbetoon aan de slachtoffers van het kolonialisme door Nederland.
Zij deden dit door op uitnodiging van Comité 7 mei brandende kaarsjes bij het beeld van J.P. Coen te plaatsen.
Op deze manier wilden zij de daden van de bewindvoerder van de VOC in een ander licht plaatsen.
Initiatiefnemer Max van der Werff van Comité 7 mei ziet Coen als grondlegger van het kolonialisme, dat volgens de organisatie miljoenen slachtoffers heeft geëist.
Persbericht van de organisatie van het lichtmonument:
Waarom bij het standbeeld van J.P. Coen?
Omdat het een schande is dat de stad Hoorn het gevallen standbeeld van J.P. Coen in 2011 terug heeft geplaatst op zijn sokkel. De gouverneur-generaal van de VOC brandde in 1619 Jakarta plat. In 1621 ontvolkte hij de Indonesische Banda-eilanden, waarbij zo’n 15.000 mannen, vrouwen en kinderen om het leven kwamen, waarna geroofde Chinese slaven op de eilanden te werk werden gesteld in de nootmuskaatteelt.
...................
Indisch4ever 
citaat: “In 1621 ontvolkte hij (J.P.Coen) de Indonesische Banda-eilanden, waarbij zo’n 15.000 mannen, vrouwen en kinderen om het leven kwamen.”
Links en rechts in de media is te lezen dat de verovering van een van de Banda-eilanden door J.P.Coen tienduizenden slachtoffers zou hebben gekost. Zouden er zoveel mensen hebben gewoond?
Het gaat om het eiland Lontor, het grootste van de zes Banda-eilanden (samen 44 km2, ca. 13.000 inwoners (1975)). Ongeveer 10 bij 2 = 20 km2. Ter vergelijking in Nederland bijvoorbeeld het Waddeneiland Vlieland. Twee keer zo groot, 40,2 km2, met een bevolking van 1107 mensen (bevolkingsregister 1995). Het agrarisch gebruik van Lontor zal intensiever zijn geweest dan op Vlieland, met een daaraan gekoppelde grotere bevolking. 5000? 6000 mensen?
Na de moord in 1605 op ca. 20 mensen van de twee vestigingen, en de moord op de onderhandelingsdelegatie van admiraal Verhoeff, 26 mensen, op 22 mei 1608, werd op 11/12 maart 1621 de plaats Lontor veroverd. Velen vluchtten naar Goenoeng Api, Poelau Ai en Poelau Roen. Denkend aan een overval werd op 21 april de aanval hervat. Vele Bandanezen sneuvelden of waren naar de heuvels gevlucht en omgekomen door honger en ziekten. Velen wisten te vluchten naar de hiervoor genoemde eilanden, naar Makassar, Ceram, en de Kei- en Aroe-eilanden. Op Poelau Ai en Poelau Roen kwamen ongeveer duizend mensen onder Engelse bescherming. 45 Orang Kaja werden berecht en geëxecuteerd. 789 Mannen, vrouwen en kinderen werden naar Batavia overgebracht. Elk slachtoffer is er een te veel, maar het totale aantal, (gesneuveld of omgekomen door ziekte of honger) kan niet meer hebben bedragen dan een paar duizend. Mac Leod (1927) is volgens mij met 2500 slachtoffers het dichtst in de buurt. Interessant is dat de Engelsen en de VOC de aantallen die ze konden tellen tot op de laatste man/vrouw/kind in de archieven hebben verantwoord.
Ik dank Pak Somers voor zijn nuchtere kijk op de Banda-affaire .
Ik ben (helaas) niet op het idee gekomen om de Banda eilanden en hun toenmalige bevolking neer te zetten op de schaal van Vlieland.
Wel heb ik mij steeds afgevraagd hoe JPC en de zijnen er in zouden zijn geslaagd om met de toen beschikbare manschappen en middelen “tienduizenden mensen” in een kort tijdsbestek te vermoorden. Het machinegeweer en het strijdgas waren nog niet uitgevonden en zo snel zouden die paar ingehuurde Japanse Samoerai ook niet kunnen zijn geweest met hun zwaarden.
Met Pak Somers vind ik dat elk slachtoffer er een te veel is, maar we moeten niet gaan overdrijven.
Pak Pierre
Een regent is een heerser van zijn regentschap.
Wordt ook bupathi genoemd(.Sanskrit.)
De regenten van West Java waren de heersende nakomelingen van de Vorsten van de Sundanese koninkrijken .
Die werden de bupathi of regenten van Mataram geworden na 1620 .
Na de verovering van West Java door Sultan Agung van Mataram.
De Sultan moest eerst de laatste autonome Sundanese vorstendommen veroveren toen hij ten strijde ging om Batavia te veroveren .Zie de belegering van Batavia 1628-1629.
Een priyayi heeft per definitie een titel Raden(Heer of Vrouwe) .
Hoe hoger hij in de adelstand zit (dichtbij bij de troon opvolging) en leeftijd kan er andere titels erbij komen.
Dat is vaak te zien welke namen hij voerde.
Zoals Ario(Arya) of Ningrat .
Tumenggung / Adipathi zijn titels die een Raden kreeg om dat hij een functie beklede .
Bij zonen en dochters van een Sultan of Vorst hebben standaard de titel Raden plus extra titels , die ook weer verschillend kan zijn afhankelijk wie de moeder is .De koningin of de 2de vrouw .
Het stikt ook van arme priyayi’s die niks te makken hebben omdat ze ver zitten van de troon of gouvernement( Inlandse BB-er) .
Terugkijken op de zonden van onze voorvaderen en die veroordelen moet blijkbaar een goed gevoel geven. Maar het koloniaal systeem van het eilandenrijk bleek van bordkartonnen kwaliteit te zijn en alleen vernuftig in elkaar gestoken door een verdeel en heers politiek. Enfin Japan was nodig om het ‘gewone’volk de ogen te openen.
* Multatuli’s Max Havelaar is een aanklacht in romanvorm tegen machtsmisbruik in Nederlands-Indië. Niet zozeer door Hollandse gezagsdragers, maar door inheemse notabelen die deel uitmaakten van het Binnenlands Bestuur. De aanklacht van Multatuli is in de eerste plaats gericht tegen de regent, de hoogste inheemse gezagsdrager in Lebak, in de tweede plaats tegen de demang (het districtshoofd) van Parangkujang, een schoonzoon van de regent, en pas dan tegen de Nederlandse koloniale bestuurders die de praktijken van deze twee oogluikend toelieten.
De regent van Lebak, de booswicht van het boek, is een historische figuur. Hij stamt uit een oud West-Javaans geslacht en draagt een indrukwekkende adellijke titel: Raden Tumenggung Adipati Kartanatanegara. De regent maakte deel uit van de Javaanse ambtsadel, de priyayi. Toen de vorsten na de Java Oorlog (1825-1830) hun macht kwijtraakten aan de gouverneur-generaal in Batavia, behield de adel zijn titels en een deel van zijn privileges. De priyayi werden opgenomen in de hiërarchie van het Binnenlands Bestuur, dat zijn voordeel deed met het gezag dat deze inheemse notabelen genoten bij de bevolking. In naam was de resident de ‘oudere broer’ en de regent (bupati) de ‘jongere broer’. Maar dat was niet meer dan lippendienst aan de Javaanse adel. Het Binnenlands Bestuur was centralistisch en bureaucratisch.
Koloniaal Java kende twee soorten gezag: een ambtelijke en een feodale variant. De regent ontving een bescheiden salaris en had een groot gevolg van personeel en familieleden die hij moest onderhouden.
In 1987 schreef de Indonesische literatuurcriticus Subagio Sastrowardoyo een artikel over de ontvangst van Max Havelaar in zijn land. Hij legde uit dat de roman alleen in kleine kring bekend is, maar daar doorgaans gewaardeerd wordt als een literair werk dat een nieuw tijdperk inluidde in de Nederlandse koloniale geschiedenis door de verdorvenheid van het bestuurssysteem aan de kaak te stellen.
http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/nieuws/multatuli-na-150-jaar-held-van-lebak
Huh? Werden Chinese slaven tewerkgesteld in de perken op de Banda-eilanden? Ik weet niet beter dan dat de nieuwe perkeniers, Hollanders van een bedenkelijk allooi, slaven van Arabische en Papua-afkomst de nootmuskaat en foelie lieten oogsten.
@Griselda, ik weet wel dat er Chinese handelaren op banda woonden, maar Chinese slaven heb ik ook nog nergens gelezen. Hetzelfde geld voor de Arabieren. Maar het zou best kunnen. Op de perken werkten mensen van allerlei soorten afkomsten namelijk: filipijnen, alfoeren, javanen, papuas etc. Doordat er vele verschillende etniciteiten op de banda eilanden zaten, onstond er een nieuwe bevolking. Zij noemen zich de Bandanezen. De Bandanezen voelden-voelen zich Bandanees en niet Indisch(indo-europees), Arabisch, Indiaas, javaans etc. Ze hebben zelfs een eigen volkslied*. Je hebt verschillende banda families die afstammen van de Chinezen. De familie kok zijn geloof ik afstammelingen van de Chinezen. Zelf heb ik ook een Banda roots, een ´alfoers-europese´ banda roots.
Hoe fier rijst ginds de Vuurberg op
Ten schut van Banda’s ree.
Een baken is zijn hoge top
Voor het schip in onze zee.
Zo rijze Uw roem, ja, ‘d’Oosterbloem’
Noemt elk U, Banda Schoon!
De zee is groot en Banda klein,
Maar vast staan klip en rots,
Zó mogen Banda’s mannen zijn,
Standvastig, fier en trots.
In ’t goede sterk en door hun werk
Getuigend van hun kracht.
Hoe helder is de zee, hoe rein,
Om het eiland waar ik woon;
Zó mogen Banda’s vrouwen zijn,
Als Banda’s baai zo schoon.
Ja, vroom en goed zij haar gemoed,
Zij zelve lieflijk zacht!
Ik heb Banda lief, al is het klein,
Al vaart men het spoedig rond,
Die plek zal steeds mij dierbaar zijn
Als mijn geboortegrond.
Klein Banda schoon, Molukken-kroon,
Klein Banda, ik heb u lief!
Opmerkelijk dat het in het Nederlands is en niet in het Bahasa melajoe Ambon of Bahasa melajoe Banda.
Over de bevolking van Banda gesproken. Toen ik paar jaar geleden op Ambon was, sprak ik toevallig een alfoerse Bandanees. Zijn voorouders zijn tijdens de slachting van de moordernaar J.P. Coen gevlucht naar kei(Maloekoe Tenggara). Ik vertelde hem dat mijn overgrootmoeder ook een orang banda was. Hij moest lachen nadat ik de Europese marga(clan naam) had genoemd, en vertelde mij dat zij geen bandanese was maar gewoon een pendatang(‘een allochtoon’). Hij was zelf een paar keer op Banda geweest, zijn tanah leloehoer. De namen van alle kampongs waren verandert, hij kende namelijk de oorspronkelijke namen van de kampong’s. Gek genoeg was hij nu de ‘pendatang’.
Volgens Usman Thalib(Bandanees) , historicus van Universitas Pattimura werd door VOC nieuwe bevolking aangevoerd om de perken te bewerken.
Die komen uit vele delen van Indonesia , Arabieren, Chinezen en uit Europa.( ex VOC dienaren etc)
Ik weet niet of Arabieren als slaven werden verkocht ten tijde van VOC.
De Arabieren en Chinezen kwamen al lang op Banda/ de Molukken om handel te drijven , gebeurde al voor de komst van de Portugezen.
Wel bestaat de kans dat er Chinese slaven ingezet worden ,de geroofde slaven uit de kust van China , opgehaald door stadgenoot van J.P.C , de Schipper van Bontekoe.
Ik weet niet of er hier Chinezen als slaven zijn ingezet. Er waren ook veel Chinese landarbeiders en boeren. In de VOC-tijd waren er veel Chinese boeren en landarbeiders in de rijstteelt bezuiden Batavia. Chinezen als contractkoeli was natuurlijk van veel later.
als gewoonlijk nuchter en duifelijk gezegd, Pak Pierrre.
frits bakker
Ach ja, als mensen als de heer Max van der Werff er een schier masochistisch genoegen in scheppen om zich te wentelen in gevoelens van plaatsvervangende schuld en boete, dan moeten zij dat maar doen.
Edoch ………
In Indiën is wat groots verricht, maar er zijn ook verschrikkelijke dingen gebeurd. Als de Nederlanders er die 300 jaar niet waren geweest, dan hadden die verschrikkelijke dingen in de een of andere vorm ook plaats gevonden, maar nu als gevolg van handelen door plaatselijke heersers jegens hun bevolking, als gevolg van oorlogen tussen plaatselijke heersers onderling en/of als gevolg van geweld door een andere koloniserende mogendheid. Dat pleit ons Nederlanders niet vrij van onze zonden, maar we moeten niet net doen alsof wij de enige schavuiten zijn geweest.
Wat mij betreft trekken we lering uit de geschiedenis ten behoeve van een betere toekomst. Kaarsjes branden bij een monument is goedkope symboliek, de doden wekken wij er niet mee tot leven.
Wie verscheurt wordt door berouw kan effectiever daden stellen, in onderhavig geval afreizen naar de plaatsen delict in Indonesia en daar eigenhandig goed doen. Nooddruftigen genoeg daar ginds.
Pak Pierre
Adoeh …. “wie verscheurT wordt ….” natuurlijk met de “d” van “djedar-djedor”, want “verscheuren” vaart niet mee in het kofschip.
Sorry for senior moment ….
Pak Pierre
Slachtoffers van 1621 tot ruim na de Tweede Wereldoorlog. Niet alleen vermoorden, maar ook mensen die werden uitgebuit in het Cultuurstelsel, mishandeld, tot slaaf werden gemaakt en zo voorts. Tientallen miljoenen mensen
Miljoenen zal mss te veel zijn , in ieder geval honderd duizenden doden , niet alleen door geweld maar ook honger en ziektes.
Uiteraard moet men niet alleen de slachtoffers van de 2 agressie oorlogen maar vanaf de aanwezigheid van de Nederlanders in de Molukken.
Het aantal kan men ongeveer schatten , van de tientallen Acehse oorlogen,Padri oorlog , pacificatie van Bali en Lombok , in Sulawesi( Celebes) , de Javaanse oorlog , de gevolgen van cultuurstelsel etc .
Tussen miljoenen en honderduizenden zit wel een factor 10x. Als er in Soerabaja bij het laatste Goebengtransport honderd vrouwen en kinderen zijn vermoord zal ik er geen duizend van maken. En als op Banda de onderhandelingsdelegatie van admiraal Verhoeff wordt vermoord, dertig man, zal ik er geen driehonderd van maken.
Pak Jan , je hebt gelijk.
Honderduizenden is nog niet 1 miljoen.
Ben toch benieuwd hoeveel slachtoffers , doden , gewonden , wezen, weduwen het had opgeleverd.
Alleen voor de statistiek.
Praat nog niet eens van “getraumatiseerde” slachtoffers of verlies van have en goed .
Die miljoenen slachtoffers lijken mij wel erg veel. Ik heb zo’n idee dat President Suharto meer slachtoffers heeft veroorzaakt dan de Nederlanders. Overigens, elke moord (door Nederlanders) is er een te veel!
Pak Somers, waarom toch die vergelijking? Wat wil u daarmee zeggen?
Goed initiatief van Max, had er graag bij willen zijn.
Zie hierboven: citaat: “kolonialisme, dat volgens de organisatie miljoenen slachtoffers heeft geëist.” Die kolonialen waren misschien wel stouterikken, maar miljoenen?
Volgens mij een zeer terechte actie, maar of het iets helpt is maar de vraag, aangezien de inwoners van Hoorn fervente aanhangers zijn van JPC en hem zowat vereren.
Zinnige mensen weten wel beter, dat ook in zijn tijd JPC dingen deed die niet door de beugel kon, zoals het vijfde gebod: “Gij zult niet doden” hetgeen gezien de christelijke achtergrond van JPC ook niet toelaatbaar was in die tijd…..
Zijn de mensen in Hoorn zulke aanhangers van JPC? Ik dacht dat ze gehecht waren aan het standbeeld. Dat is niet hetzelfde…
Goed punt.
Maar we moeten natuurlijk een commissie instellen die dat grondig onderzoekt en rapport uitbrengt.
Pak Pierre
..en waarvoor de nodige fondsen beschikbaar moeten komen…