100% Gila is zijn nickname op het internet. Hij is 21 jaar, moderator op Indoweb en studeert te Leiden Asianstudies “Talen en Culturen van Zuidoost-Azië” met als hoofdvak Indonesië. Vorig jaar publiceerden we zijn reisverhalen uit Indonesie en per begin Juli is hij weer te Java en stuurt zijn brieven naar de sobats op het internet.

Waarom de pasar? “Wat een teringweer he?” begroette een junk me vanuit de beschutting van een V&D-afdakje. Hij had gelijk, het regende al urenlang pijpenstelen. De junk in kwestie was echter niet de reden dat ik bepakt, bezakt en doorweekt met mangga’s, ananassen en andere boodschappen door de Haagse binnenstad slenterde. Ik was op weg naar de Pasar Malam Besar om daar een kookdemonstratie te geven. De promo-medewerkers van het ECI – de dag ervoor nog enthousiast bezig met het werven van mensen, die al staande in de lange rij voor de entreetent geen kant meer op konden – hadden met dit weer eieren voor hun geld gekozen en waren vandaag maar thuisgebleven. Het had iets sombers over zich om honderden oudere Indische mensen in stromende regen en gure wind in de rij te zien staan. De kassamedewerkers lijken er op zo’n moment extra langzaam over te doen en de stortbuien doen mij onwerkelijk aan, alsof ze door n of andere duistere macht in scne zijn gezet. Een simpel afdakje zou al enorm geholpen hebben. Later hoorde ik dat een bejaarde met rolstoel en al van de te steile en inmiddels spekgladde helling af was gevallen. Veel van deze mensen hebben sinds de bersiap niet zo veel ontberingen doorstaan, schoot het door mijn hoofd. Ondanks alles tastten ze diep in de buidel van hun schamele pensioentje om er ook dit jaar weer bij te kunnen zijn. Waarom? Ik was nog net op tijd om een stoel te bemachtigen voor het Tong Tong-podium. Het optreden van het Toegoenese krontjongorkerst was mij de dag daarvoor zo goed bevallen dat ik de voorstelling voor geen goud wilde missen. Er zijn een paar verschijnselen die inherent zijn aan de krontjongorkesten op de Pasar Malam Besar. En ervan is de onhebbelijkheid van bepaalde mensen om drie of vier stoelen bezet te houden, omdat “het gevolg” immers elk moment kan arriveren. Het lijkt mij dat wanneer deze mensen inderdaad zulke liefhebbers zijn, ze het toch op zijn minst kunnen klaarspelen om op tijd aanwezig te zijn en zo nodig hun broodnodige toiletbezoek drie kwartier uit te stellen, zo niet, hun plaats af te staan aan bij voorkeur een oude vrouw die vandaag speciaal uit Groningen is gekomen om de zoete muziek van haar jeugdherinneringen opnieuw te beleven. Om weer even die gelukkige tijd van vroeger mee te kunnen maken. Het tweede verschijnsel dat altijd weer terugkeert bij dergelijke manifestaties is de vervelende gewoonte om er luidkeels doorheen te praten, wanneer men zou verwachten dat het de mensen op het podium zijn die de aandacht verdienen. Kinderen laat men ondertussen gillend tikkertje spelen voor, onder en op het podium. Het zal wel mijn Indische opvoeding zijn, maar ik kan wel een paar straffen bedenken die ik in zo’n geval gekregen zou hebben. Desondanks dient men niet in de assumptie te vervallen dat dergelijk wangedrag voorbehouden is aan de totoks, het zijn voornamelijk Indo’s die zich hieraan schuldig maken. Tijdens de inleiding werd de geschiedenis van de krontjongmuziek in het kort uit de doeken gedaan. Enkele mensen knikten bij elke zin ernstig, alsof ze wilden zeggen: “Precies menir, dat heeft u goed voorgelezen!”. De kortharige, grijzende vrouw voor mij loerde met een prangende blik de zaal in. Waar bleef de persoon voor wie nu inmiddels vier verzoeken “Is deze plaats vrij?” hardhandig van de kaart waren geveegd? Het leek mij niet onwaarschijnlijk dat “sang suami” op dat ogenblik zijn eigen nummertjes aan het instuderen was, te weten met zijn secretaresse. Ik zou in ieder geval hetzelfde doen als ik zo’n vrouw had.
Net als de dag ervoor was de voorstelling weer fantastisch. Toen het orkest de jali-jali inzette trilde ik bijna van mijn stoel af. Ik dacht eerst dat de tent het door het slechte weer had begeven en de steunpalen, geluidsboxen en tentzeilen zich elk moment met een donderend geweld op de pasargangers zouden storten. In de wetenschap dat we toch allemaal een keer doodgaan zou zoiets me een prachtig einde lijken. Maar niets bleek minder waar. Achter mij zat een vrouw, die – ik moet het zeggen – verbluffend dik was en het nodig vond om onafgebroken en op het ritme van de cello mee te stampen. Zij was de oorzaak van de dreunende razernij die zich achter mij voltrok. Daarbij trok ze ook nog eens een gezicht alsof op haar de taak rustte om voor de muzikale omlijsting van een massa-executie te zorgen, terwijl ik altijd dacht dat dansen bij uitstek een vrolijke aangelegenheid was. Deze vrouw wist van de opzwepende jali-jali echter een norse kraaienmars te maken. “Kan je alles verstaan?”, vroeg een oudere, Indische vrouw. Als n van de weinigen was het haar blijkbaar opgevallen dat ik niet voor de ruzies over zitplaatsen, ook niet voor de “kenners” die er zo veel mogelijk door heen dachten te moeten praten, al helemaal niet voor het gestamp achter me, maar voor het krntjongorkerst zo dicht mogelijk bij het podium had plaatsgenomen. Zo iets kan mijn dag helemaal goed maken. Iemand die mij precies begrijpt en bij wie woorden eigenlijk overbodig zijn. Na een kort gesprekje verexcuseerde de vrouw zich omdat er een stoel was vrijgekomen op de voorste rij. Snel ging deze liefhebster vooraan zitten, duidelijk genietend van alweer de laatste nummers van het orkest. Na afloop was de man, wiens stoel schuin voor mij nu al ruim een uur onbezeten was omdat hij nou toch echt elk moment kon komen, nog steeds niet gearriveerd. Zijn vrouw wierp woest zoekende blikken de tent in. Hoe hij er uitziet en hoe het hem thans vergaat weten we helaas niet, maar het is zeker dat het laatste woord hierover nog niet gezegd is. Arme man.