Archief prof. Wertheim

Ik heb begrepen dat wijlen prof. Wertheim in zijn inaugurele rede van 1947 een getal van vier miljoen Indo’s noemde, die tussen het begin van de VOC en 1947 zijn geboren, waarvan slechts een fractie door de vader was erkend. Wie weet hier meer van? En wie weet waar het archief van prof. Wertheim ligt?

Dit bericht werd geplaatst in diversen. Bookmark de permalink .

26 reacties op Archief prof. Wertheim

  1. RLMertens zegt:

    Bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar aan de universiteit van Amsterdam op 3 Mrt.1947 hield Dr.W.F.Wertheim een rede; Het Sociologisch karakter van de Indo-Maatschappij;
    – Zeer gewaardeerde Toehoorders.
    De jaren van de Duitse bezetting hebben het Nederlandse volk in kennis gebracht met racistische theorieën.De Grundlichkeit waarmede de super Germanen hun meerwaardigheid hebben getracht e bewijzen, door een heel volksdeel uit te roeien, heeft in Amsterdam onuitwisbare sporen achtergelaten. Na deze ervaring is er voor ons Nederlanders alle reden, ons te bezinnen op de raciale theoriën, zoals die reeds jaar en dag in de overzeese gebiedsdelen worden beleden!
    Theoriën over erfelijke onveranderlijke eigenschappen van gekleurde rassen deden wel degelijk ook in de Nederlandse koloniale samenleving opgeld, en denken en voelen in termen van huidskleur en ras doordrenkte, misschien mag ik wel zeggen vergiftigde, de hele maatschappij- Aldus prof.Wertheim
    Op blz.4/5; Allen van gemengde bloede die tot aan dit tijdstip (1947) sociaal in de Indonesische maatschappij waren ‘ondergedoken’ met al hun nakomlingschap, golden dus naar vooroorlogse wetgeving als ‘inlander’ En het zelfde gold weer voor alle gemengbloedigen, die sedert dit tijdstip buiten hun huwelijk werden geboren en niet door de Europesen vader werden erkend, of, zoals men dat noemt; ‘die de vader in de kampong liet verdwijnen’.( de njai kreeg een geldbedrag mee plus de kinderen en pa verdween naar Holland of ander Indisch gebied) Een goede kenner der minder ontwikkelde Indo maatschappij! schatte het aantal gemengbloedigen met blanke voorouders in Indonesië op 8 à 9 miljoen! Hoewel dit cijfer op geen enkele wijze te controleren valt, klinkt de orde van grootheid, gezien de geschetste ontwikkeling, allerminst onwaarschijnlijk.
    note; mijn vader vertelde mij, dat vlak voor de Japanse inval, deze zgn.kampong Indo’s een aanbod kregen van het Knil voor dienstname.
    Echter op het te onderteken aanmeldings formulier stond onderin met kleine letters; Dat uit deze aanmelding NIET geconcludeerd mocht worden, dat de aanmelder dan het Nederlanderschap heeft verkregen!

  2. Boeroeng zegt:

    Die 8 á 9 miljoen lijkt me toch een slag in de lucht.
    1 miljoen nazaten per 1950 (opgegaan in de Indonesische bevolking) wil ik nog wel geloven.
    Ik dacht dat hedendaagse Indonesische demografen niet zo hoog komen met hun schattingen ?

    • van Beek zegt:

      4 miljoen zou best kunnen boeroeng. Vergeet niet dat ook op timor/oost timor en de molukken heel veel etnische indo’s rondlopen. Hun (of ex) president van Oost timor is(was) geloof ik een indo.

      De Indische Nederlanders(Indo’s met een Nederlandse nationaliteit) was maar een klein deel van de groep Indo’s. Je had dus ‘Inlandse’ Indischen, Indische Nederlanders(dus met Nederlandse nationaliteit), en andere Europese Indischen(bijv zwitserse of belgische nationaliteit).

      Indo word gelijkgesteld aan Indische Nederlander maar dat vind ik onterecht. Mijn overgrootvader was geen Indische Nederlander maar een Indische Belg. Hij werd overigens wel een Indische Nederlander.

      • Boeroeng zegt:

        van Beek, als hij opgroeide in Indische kringen dan kun je hem als Indische Nederlander beschouwen, ongeacht zijn nationaliteit. Dat is een juridisch iets.

    • Surya Atmadja zegt:

      Hedendaagse Indonesische demografen (BPS=Badan Pusat Statistik)
      moeten zwaar leunen op Nederlandse gegevens .
      http://www.bps.go.id/

  3. Surya Atmadja zegt:

    Zelfs de Chinezen onderverdeeld in erkende Totok(Sinke) en erkende peranakans die al eeuwen in Nederlands Oost Indie zaten komen niet tot het getal van miljoenen in 1950 .
    De niet erkende peranakans (met zijn hoevelen ?) waren ook “verdwenen” in de grote “bruine”massa.

    Dezelfde proces speelde ook bij de groep Indische Nederlanders, hier kan men de nakomelingen van de groep Mestiezen, Eurasians , Mardijkers etc ook mee rekenen. hun donkere huidskleur hadden konden ze nooit bewijzen dat ze nakomelingen zijn van Europeanen(desnoods met een druppeltje Europese bloed ) kunnen ze moeilijk bewijzen.
    Ook omdat men tot ongeveer 1950 vaak geen familienaam voeren .
    http://www.asaa2000.unimelb.edu.au/papers/wiseman.html#_edn55

  4. Pierre de la Croix zegt:

    Zei ook JPC niet dat niet gedispereerd diende te worden, omdat in Indiën wat groots kon worden verricht?

    Pak Pierre

  5. D.P. Tick zegt:

    Als je in de Indische gemeenschap rondliep vroieger kwam je veel v zulke verhalen tegen.Er was een stichting,die onderzocht had,dat er een bepaald aantal kinderen v inheemse vrouwen met Nederlandse vaders geboren waren.Men heeft ca. 10 % daarvan weten te teachterhalen.De rest ging anoniem de kampong in.Ook vaak wilde een vrouw niet met de man naar Holland,of een andere reden.Of ook veelal wilde een man de kinderen niet erkennen.Of erkende ze wel eerst min of meer,maar als hij dan naar Nederland ging,bleef de vrouw met de kinderen achter.Probeerde wel later de kindweren naar Nederland te halen,of te ondersteunen,doch dan waren ze al weg.
    Bij die kinderen was er wel een grote honger hun vader te leren kennen.Ik ken een geval ook in het familienetwerk v mijn vrouw.Die kinderen gingen later een beetje opvallen,daar ze nogal boven hun familie uitstaken.Economisch hadden ze het in het begin v hun leven niet makkelijk.Later zijn die schwrpe kantjes vh Indiosch zijn in Indonesië er een beetje af gegaan.Ik denk als U KITLV in Leiden opbelt en vraagt naar publikaties erover,dan zult U zeker wel iets vinden.Ja,nogmaals…de honger om hun dare te leren kennen bleef altijd bij die kinderen bestaan.Ik heb eens soortgelijke omstandigheden over Vietnam gelezen.Kinderen v USA soldaten en ineheems evoruwen hadden vaak een erg moeilijk leven in het begin,toen de emoties tegen alles wat met USA te maken had nogal hoog was.Fijn om zulke mensen te helpen.

  6. Peter van den Broek zegt:

    Pissenbed kijken
    Ik ben wat aan het rekenen geslagen om toch enige grondslag te vinden voor bovengenoemde cijfers maar zolang ik niet weet
    -hoeveel Europeanen er in Ned. Indie verbleven sinds 1700,
    -het gemiddeld aantal gefokte kinderen per Europeaan en zo door redenerend dan is het resultaat toch het diepgaand bekijken van pissenbedden in hun natuurlijke omgeving.

    Bovenstaand is natuurlijk bijzaak in vergelijking tot de opmerkingen van Prof. Werheim aangaande de racistische theorien in Indie maar ook in den Nederlanden. Die woekerden natuurlijk gewoon door na de oorlog.
    Een sprekend en voor de Indische Nedrlanders fnuikend voorbeeld is het in 1952 verschenen beruchte rapport-Werner, waarin de regering geadviseerd werd, de groep der Indo-Europeanen niet in aanmerking te laten komen voor repatriëring naar Nederland.  Het Rapport-Werner zou thans leiden tot een aangifte van het OM tegen de auteurs wegens rassendiscriminatie.

    Het tekent de gedachtewereld van de tijdgeest rond 1950, die onderschreven werd door zowel de Rooms-Katholieke geestelijkheid als de Protestantse Kerken. Van de groep der nog in Indonesië verblijvende Indo-Europeanen, door Werner cs. aangeduidt als zgn. “Oosterse Nederlanders” (dus ook Limbo of Brabanders) werd verwacht, dat zij in Nederland zou verpauperen en zou criminaliseren vanwege een slechte aanpassing aan de Nederlandse normen en waarden. Deze mensen hoorden thuis in de tropen. Wél wordt gepleit voor het overbrengen naar Nederland van “die kinderen, welke de Nederlandse soldaten van de K.L. uit de tijden der politionele acties in Indonesië hebben gefokt en achtergelaten, en van wie op grond van hun blonde of rode haren en volkomen blank uiterlijk ( de zgn Arische Indo) zonder meer kan worden aangeno­men, dat deze in de Indonesische maatschappij nimmer zullen assimileren”. Op basis van dit rapport werd door regerings-instanties op alle mogelijke wijze druk uitgeoefend op de groep Indo-Europeanen, te opteren voor “Warga Negara” of de verpaupering . 

    Daarnaast moet ik vooral memoreren de laakbare opmerking van dhr Ruud van der Drol, de bekrompen schrijver van “De Terugkeer”, die een paar jaar geleden tijdens de Pasar Malam tegen een Indische meneer de veelbelovende term gebruikte “omgekeerde racist” , louter en alleen omdat de laatste de vraag stelde waarom de hoofdpersoon in “de Terugkeer” niet een Indischman was.

    Ik heb nog steeds niet begrepen waarom tegen Ruud van Drol geen aangifte is gedaan wegens rassendiscriminatie subsidiair wegens Geschiedvervalsing.

    • eppeson marawasin zegt:

      @Peter van den Broek, op 1 februari 2013 om 08:58 zei: Ik heb nog steeds niet begrepen waarom tegen Ruud van Drol geen aangifte is gedaan wegens rassendiscriminatie /…/@

      Stond wel ‘op de rol’ dacht ik, maar diens advocaat schijnt met succes een beroep gedaan te hebben op art. 359a Wetboek van Strafvordering. In de volksmond heet dat ‘vormfout’ meen ik. Ben geen jurist.

      e.m.

    • Surya Atmadja zegt:

      Peter van den Broek, op 1 februari 2013 om 08:58 zei:
      Ik ben wat aan het rekenen geslagen om toch enige grondslag te vinden voor bovengenoemde cijfers maar zolang ik niet weet
      -hoeveel Europeanen er in Ned. Indie verbleven sinds 1700,
      -het gemiddeld aantal gefokte kinderen per Europeaan.

      —————————————————————————————-
      De erkend/geregistreerde Europeanen, Hollandse totok zal waarschijnlijk bekend zijn sinds men de statistieken hadden ingevoerd.
      De Nederlanders zijn goede boekhouders, ze schrijven bijna alles , in hun scheepsboeken, doop/doodregisters etc.
      Zie het boekje van Ube Bolsma.
      Was toen toevallig aanwezig bij de presentatie .
      http://www.spui25.nl/programma/content/lezingen/2010/01/de-nostalgie-voorbij-naar-een-nieuwe-verbeelding-van-nederland-en-indie.html

      *Gemiddelde kinderen kan men ook schatten ( meestal veel).
      Van de Indo zijn bekend dat ze toen veel kinderen hebben
      Hier heb je mee te maken met de erkenden( +/- 300.000) die terug moesten naar Nederland.

      Probleem is de niet erkenden , die zullen inmiddels een veelvoud zijn van die 300.000.
      Het zal natte vinger werk zijn om te schatten.
      En toch denk ik dat het niet veel meer zijn dan de het aantal van de Chinese Totoks/Peranakans .

  7. Peter van den Broek zegt:

    Ik denk die schatting van die 8 miljoen toch niet zo gek is want ik herinner me het verhaal van een koning die aan een dienaar vroeg wat hij wilde hebben. De dienaar haalde een schaakbord erbij en zei :
    ik wil de graankorrels op het schaakbord hebben en wel op het eerste veld (A1) 1 korrel op veld A2 2 korrels op veld A3 4 korrels, op veld A4 16 korrels, op veld A5 256 korrels tot aan veld H8. De koning ging ermee accoord. Even later kwam zijn accountant van de SNS-bank erbij en rekende voor dat halverwege het bord het aantal korrels het gewicht vertegenwoordigt van 500 miljoen ton en dat staat gelijk aan de gehele wereldproduktie van graan. Wij zijn dan pas halverwege.

    Ik heb nog even op een EXCEL-sheet zitten werken en de kritische factor is het gemiddeld aantal kinderen per familie door de jaren heen , is dat meer dan 3 en de huwbare leeftijd is ook nog eens laag dan gaat het exponentieel omhoog in een eeuw en dan heb je zelfs aan die 8 miljoen niet genoeg.

    Als jullie willen zien hoe dat in de werkelijkheid gaat dan kijk eens bij konijnen, die vermenigvuldigen zich als, jazeker…. konijnen

    Het is dus letterlijk en figuurlijk een kwestie van vermenigvuldigen, lettend op het liederlijk gedrag van de kolonialen aangaande hun bijzit en hun aantal kinderen en dat de Indischen vaak grote gezinnen hebbend ,niet omdat het fokken in hun Indisch bloed zit zoals iemand beweert maar dat het gebruik van voorbehoedsmiddelen hen vreemd of tegennatuurlijk staat. Het enige voorbehoedsmiddel in die tijd was voor het zingen de kerk of moskee uit naast de onthouding. Het gebruik van kuisheidsgordel kwam naar mijn weten niet voor bij de kolonialen.

  8. P.Lemon zegt:

    In ieder geval zijn er van die miljoenen(?) een kleine 7000 door filantroop ‘Pa vd Steur’ uit de anonimiteit gehaald.

    “Johannes van der Steur, meer bekend als ‘Pa van der Steur’, was een Nederlandse filantroop en zendeling die zich speciaal het lot aantrok van de in concubinaat geboren kinderen van Europese KNIL-militairen. In zijn gesticht te Magelang werden van 1893 tot 1942 zo’n 7000 kinderen onder zijn leiding opgevoed.

    * Archief Oranje-Nassau gesticht Magelang
    Het originele archief bevond zich tot 2010 in Jakarta bij de yayasan Pa van der Steur, een instantie die als rechtsopvolger kan worden beschouwd van het Oranje Nassau Gesticht van Johannes van der Steur in Magelang. In 2010 zijn de originelen overgebracht naar het KITLV in Leiden
    Inzage na schriftelijke toestemming van en overleg met hoofd Collecties. Deze originele stamboeken en de dossiers van de kinderen (zie inventaris 271 en 272) zijn niet in originali beschikbaar. Dit heeft te maken met de privacy-wetgeving en de slechte materiële toestand van de inhoud van de dossiers.
    De KITLV-inventarissen 271 en 272 (raadpleegbaar via de website van het KITLV, onder digital resources) bevatten namenlijsten van zo’n 6.500 kinderen die ooit enige tijd hebben doorgebracht in het tehuis van Pa van der Steur. http://genealogie.hcc.nl/drupal/nieuws/archief/archief-oranje-nassau-gesticht-magelang

    • Jan A. Somers zegt:

      Toen ik in 1945-1946 in Soerabaja als ambulancechauffeur werkte in het Leger des Heilshospitaal was daar een groep Steurtjes als verpleegkundige in opleiding. Mijn ouders waren toen nog vermist, ik was dus ‘wees’ en werd gewoon in die groep opgenomen. Toen mijn vader uit krijgsgevangenschap opdook werd een etentje georganiseerd: Jan had een vader!!

    • Pa v/d Steur als zijnde een dominee ontvermt zich alleen maar over JONGENS en kinderen van de minoriteit Chistenen van KNIL soldaten .Terwijl juist de meisjes meer kwetsbaar zijn (“laten ze maar hoeren worden”)

    • Beroerd is dat hij juist alleen maar JONGENS van Christen vaders( soldaten) had ontvermt dat waren Totoks,Indo’s,, Ambonesen,Menadonesen en Timoresen die juist in de MINDERHEID waren bij de KNIL in vergelijking met de Javanen,Sundanesen en Maduresn.(Om hun tebekeren). Ook heb ik noot gehoort van MEISJES die juist erg kwestbaar waren een grotendeels hoeren zijn geworden Hulde aan domine Pa van de Steur!!

  9. RLMertens zegt:

    Ik heb in mijn artikel; Opmerkelijk feiten aangaande Indië/Indonesië van jan.2012 bij ‘achtergebleven Indo’s’ het getal 4 miljoen gehandteerd ipv. 8-9 miljoen, zoals prof.Wertheim het heeft vermeld.In de hoop op reacties.-Welnu in 1947 waren er 70 tot 80 miljoen Indonesiërs. Dus ca. 10% nazaten met Europese bloed. Wertheim doelt vooral op de groep met al hun nakomelingen, gedurende de hele ‘koloniale periode van 300 jaar, die sociaal in de Indon.maatschappij zijn ‘ondergedoken’ en dus niet meer te onderscheiden zijn van andere Indonesiërs.Ook dus geen Europese naam dragen(niet erkend), niet bv.petjoh praten etc.Iedereen weet dat er Indo’s zijn die niet van de doorsnee Indonesiërs te onderscheiden zijn.( zie de verpauperden in Soerabaja – Max tv.uitzending) Echter door naam, opleiding, geloof, kortom tot het ‘Europese’ groep behoort en dus als Indisch Nederlander (Indo)wordt aangemerkt. Dan nog de recentelijker aanwas,1900-1950, van de groep, die Europese vaders ‘in de kampong liet verdwijnen’, dus visueel nog ‘blanke uiterlijke kenmerken’ bezit. (De foto van een Indisch kampong meisje gezien, bij de presentatie van het Reggie Baay’s boek; de Njai op de Tong Tong fair 2011?) Kijken we naar de groep na 1945 van ca 350.000-500.000 die naar Nederland zijn gegaan,nu na 60 jaar, dan schat men de groep incl. nakomelingen etc.,-en dus meer blanker van uiterlijk dan de 1e generatie-‘ondergedoken in de Ned.maatschappij’, op 1 tot 1,5 miljoen.Op een totale Ned.bevolking van 15 miljoen is dat dus ca. 6 tot 10 % met Indon.bloed!En dat na ca.60 jaar!
    (mijn)Conclusie is dus, dat Werheim er niet ver naast zit-.

    • van Beek zegt:

      Een groep Indo’s in Nederland beweert nog altijd dat alle Indo’s in Nederlands-Indie Nederlanders waren/zijn, en dus behoren tot de Indische Nederlanders. Een hele groep Indo’s was en is nooit Nederlander geweest. Ik doel op de niet-erkende Indo’s wat de heer Mertens terecht aanhaalt. Deze groepen zitten in oost Indonesie (Molukken, timor etc). Ik heb hen ontmoet en spreken/spraken geen woord Nederlands of andere Europese taal en voelen zich Indonesisch. Ook het dorpje in aceh mogen we niet vergeten. De Nazaten van De Portugezen. Zo zijn er ook nog veel meer indo’s op java en Sumatra die nooit Nederlander waren geweest en die geen enkele affiniteit hadden met de Nederlanders, zij behoorden allen tot de inheemse bevolking en gedroegen zich er ook naar.

      Je bent pas een Indische Nederlander als juridisch een Nederlander bent. De indische Nederlanders die gekozen hebben voor het Indonesisch staatsburgerschap en hun nakomelingen zijn geen Indische Nederlanders meer maar Indische Indonesiers of gewoon Indonesiers.

      • van Beek zegt:

        Ik heb het uitsluitend over je juridische status. Je kan je best Nederlander voelen ook al ben je juridisch niet Nederlander. Ik ken ook Indo’s die zich Indonesisch voelen maar Juridisch Nederlander zijn. Dit is een identiteits/gevoels kwestie en dus een ander verhaal dan het juridische.

        • Jan A. Somers zegt:

          Nog moeilijker? Juridisch! en niet gevoelsmatig! Je kon behoren tot een groep waarvoor de wettelijke regelingen voor Europeanen gelden. Behalve Nederlanders kunnen dat vele nationaliteiten zijn. Zelfs Inlanders! Daarnaast zijn er Nederlanders en andere Nederlandse onderdanen tegenover vreemdelingen. En die vreemdelingen kunnen ingezetene zijn of niet-ingezetene. Nog los van christen of on-christen. Onder welk recht viel nu een Chinees, die woonachtig op Formosa het Japanse onderdaanschap had verworven, en zich daarna vestigde in Indië? En wat te doen met Europeanen die zich hadden ‘opgelost’ in de Inlandse bevolking? Zowel totok-Europeanen als Indo-Europeanen.
          Het lijkt pietluttig, maar het was wel de juridische realiteit met heel veel kronkel-interpretaties. Daar kon je behoorlijk last van hebben, zowel op materieel gebied als gevoelsmatig.

  10. Jan Willem Schilt zegt:

    Dag,

    Het archief van professor Wertheim vindt u op het IISG, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis te Amsterdam. Hun website heeft als adres http://www.socialhistory.org.

    Vriendelijke groet, Jan Willem Schilt

    Vriendelijke

  11. Koreanen en Formosanen die zelf gedwongen zijn tot Japanse staatsbugergerschap wegens Japanse kolonisatie , zijn auomatisch GELIJK GESTELD als Europeanen zoals de Japanners zelf.

    • RLMertens zegt:

      @W.Suparmo; ‘die vader in de kampong liet verdwijnen etc.’- Wertheim;Het sociologisch karakter van de Indo -maatschappij, Adam 1947 in een rede; blz.5 ‘een goede kenner der minder ontwikkelde Indo maatschappij schatte het aantal gemengbloedigen met blanke voor ouders in Indonesië op 8 à 9 miljoen ( uitgesproken bij de commissie Visman 1942). Hoewel het cijfer op geen enkele wijze te controleren valt, klinkt de orde van grootheid gezien de geschetste ontwikkeling allerminst onwaarschijnlijk’.

  12. Jan A. Somers zegt:

    “noot gehoort van MEISJES” In Soerabaja kwam in december 1945 een clubje meisjesSteurtjes naar ons, in het Leger des Heilshospitaal. Eerst helpen de rotzooi van de plunderingen op te ruimen, daarna opleiding tot verpleegsters. Leuke meiden. Ik had toen ook geen ouders in de buurt, en ben als ‘wees’ opgenomen in die club. Maar toen mijn vader naar Soerabaja was gekomen bleek Jan ineens wel een vader te hebben. Hebben ze een feestje van gemaakt.

    • Bert Krontjong zegt:

      Kijk Kijk ,dat vond ik altijd het leukste verhaal van wat u vertelde ,dat die meisjes ( Steurtjes ) zo blij voor u waren ( U heeft dit verhaal al 10x verteld maar sudah ) Die meisjes waarvan velen misschien geen vader hadden en sommigen misschien geen moeder waren oprecht blij voor u ,ze toonden medeleven !!! en het kwam uit hun hart ,ze gunden het u gewoon ( een van hun op dat moment ) Ze hadden natuurlijk ook een andere houding kunnen laten zien van “” Waarom hij wel en wij niet ?”” maar nee ze waren loyaal en duidelijk heel blij voor u ! Die loyaliteit zie je nog wel bij “” Arme buurten “”” zo,n houding van “” We zijn allemaal arm ,dus helpen wij elkaar “” Die houding zie je in het rijke Westen amper meer ,je kent je buren niet eens ,het is ieder voor zich en GOD voor ons allen .( voorbeeldje Indische Beppie lag al 10 jaar dood in haar huis )

      • Jan A. Somers zegt:

        “10 x verteld”. Klopt helemaal! Reactie op 10x reactie dat er geen Steurtjesmeisjes waren. Maar dit wordt niet begrepen. Een prachtige tijd! Op een leeftijd waarop u als puber naar de meisjes loerde, waren wij bezig met toegetakelde stoffelijke resten te bergen. En na hun ochtenddienst brachten we die meisjes met de ambulance naar de Kranggan bioscoop voor de matinee.

Geef een reactie

Vul je gegevens in of klik op een icoon om in te loggen.

WordPress.com logo

Je reageert onder je WordPress.com account. Log uit /  Bijwerken )

Facebook foto

Je reageert onder je Facebook account. Log uit /  Bijwerken )

Verbinden met %s

Deze site gebruikt Akismet om spam te bestrijden. Ontdek hoe de data van je reactie verwerkt wordt.