…..
Afgelopen week vertelde mijn moeder een verhaal dat ik voor de eerste keer van mijn leven hoor. Ze heeft een soort Japanse ster van David (zie bijgaande foto links; Magda Mulder, rechts is haar zusje Rika) gedragen tussen 2 Japanse interneringsnkampen in.
Ze vertelde dat ze na de invasie van Nippon, aangezien de familie de Nederlandse nationaliteit bezit, samen met haar 2 broertjes en 1 zusje in een kamp bij Padang (Zuster en Fratercomplex) geinterneerd werd. Mijn oma, haar moeder dus, hoefde als Javaanse niet in het kamp maar ging vrijwillig toch mee met haar familie.
Mijn opa, Pieter Mulder, zat als KNIL-militair in een krijgsgevangenkamp en werd later uit dat kamp ontslagen omdat zijn vrouw Javaanse is. Hij zorgde ervoor dat zijn hele gezin uit het interneringskamp werd gehaald.
Ze konden vrij rondlopen maar de oudere kinderen (mijn moeder was 14) moesten allen een soort Japanse ster van David met een donkere achtergrond, op de borst dragen, zie foto. Zo was je als (Indische) Nederlander ook buiten het kamp duidelijk zichtbaar met alle gevolgen van dien. Opmerkelijk genoeg hoefden mijn opa en oma niet die ster dragen, tenminste op de pasfoto dragen zij er geen. Wel is de stempel met Japanse tekens op de foto zichbaar. Klaarblijkelijk is de foto voor identiteitsdocumenten gebruikt.
Na een tijdje werd de gehele familie voor de tweede keer geinterneerd. Mijn oma, mijn moeder en de broers en zusje in Pangkinan. Mijn opa kwam in een militair kamp terecht waarin hij begin 1944 aan de gevolgen van allerlei ziektes overleed.
Mijn familie heeft het exclusieve ongenoegen mogen smaken zowel binnen- als buitenkamper te zijn geweest. Vreemd genoeg is de term buitenkamper in Europa hoegenaamd onbekend terwijl toch miljoenen in de kampen hebben gezeten. Zeker een Nederlandse bijzonderheid in koloniale en tropische verpakking.
Kan iemand iets meer over die ster vertellen.?????.
A) Hoe zag die ster er precies uit, welke kleuren had de ster, wat betekende de ster????. Had de ster niet de letter I van indo in het centrum???
B) Droegen alle buitenkampers de ster of alleen maar oudere kinderen??
C) Werd de ster overal in Indie gedragen of beperkte de Ster zich tot Padang.
Peter van den Broek
...................
Indisch4ever 
Het dubbeltje is gezakt. Er is geen fout gemaakt; de stempel van het militaire bestuur (gunseibu) geeft het begin van dat bestuur aan: 2602=1942.
@Derk HilleRisLambers
het is grappig, degene die de betreffende pendafteran uitgaf heeft een fout gemaakt. De datering van de verplichte eed is Showa 19 wat overeenkomt met 1944. Het gunseibu stempel toont het jaar 2602. Ik ging er zonder meer van uit dat die twee met elkaar overeen kwamen, maar de nengo die voor de datering van de eed is gebruikt komt niet overeen met de koki van het stempel.
@ Chiyo
Ik citeer: “1944 (het jaar 2602 volgens de toenmalige Japanse jaartelling)”
Maak dat: “het jaar 2604 “etc etc
Vriendelijke groet
Derk HilleRisLambers
Op de site http://www.indischhistorisch.nl is een pendaftaran te vinden met stempels van de gunseibu – het orgaan dat het bestuur overnam van de strijdkrachten. Het is uitgegeven op 19 april 1944 (het jaar 2602 volgens de toenmalige Japanse jaartelling)in Surabaya. Opmerkelijk is dat er driemaal de term ‘konketsu jumin’ in voorkomt: in het blauwe stempel boven de foto, in het stempel (nr. 3) waar de nationaliteit wordt vermeld en in het stempel linksonder van de foto waarin handgeschreven de cijfers ’10’ en ‘8’. Er staat ook een persoonsstempel (hanko) maar die is onleesbaar.
Iemand stuurde me een link,, een plaatje van het boek van Paul H. Kratoska: ‘SouthEast Asian Minorities in the Wartime Japanese Empire ‘, waar de term konketsu jumin gebruikt wordt.
klik hier
@Peter van den Broek: helaas hebben de Japanse militairen de meeste archieven en documenten vernietigd voor hun overgave. Er is heel weinig over gebleven. Ik denk overigens niet dat er een uniform registratie systeem was. Als je alleen al kijkt naar de grote verschillen tussen het beleid dat de marine voerde en dat van het leger.
In principe wilde men de Indische mensen bij de Indonesiers voegen en er vanaf zijn. Grote stappen, gauw thuis, zeg maar. Maar gezien het koppige verzet bij een groot deel van die groep en hun vasthouden aan de Europese identiteit werd het voor de Japanners ‘komatte’ of te wel, erg irritant. Het probleem werd daarom waarschijnlijk naar de lagere regionen doorgeschoven om het op te lossen. Met alle kwalijke gevolgen die dat vaak had.
Konketsu Jumin= mengbloedige ingezetene. Zo noemden de Japanners mensen van gemengd Europees Aziatische afkomst. Konketsu betekent gemengd bloed is volgens mij een direkte vertaling van het Nederlands naar het sino-japans.
Aanvankelijk wilde luitenant generaal Imamura Hitoshi, bevelhebber van het 16e leger dat Indonesie bezette niet overgaan tot internering van de verslagen Europeanen. Hij heeft het in ieder geval vertraagd maar met name maarschalk Terauchi Hisaichi vond dat hij een te zacht beleid voerde en na een inspectie door hardline stafofficieren moest het beleid ten aanzien van de verslagenen verscherpt worden.
Veel dank, Mas Rob !!
Vertaling
(Sommige dingen heb ik niet goed kunnen zien, maar ik denk toch dat het zo wel kan)
——————
(boven)
Koetipan dari buku pendaftaran Magelang SI (SL?) berhoeboeng dengan kepindahan- Uitttreksel uit het Registratie document Magelang ??? in verband met verhuizing.
(Midden)
Nomor pendaftaran – Registratienummer
Tanggal pendaftaran Registratie datum
Nama dan oemoer Naam en leeftijd
Tempat tinggal sekarang Huidige verblijfplaats
Bangsa apa dan laki atau perempoean – Welk ras (volk) en man of vrouw
Tempat kelahiran – Geboorteplaats
Pekerdjaan – Beroep
Soedah berapa tahoen tinggal di Indonesia Aantal jaren van verblijf in Indonesi
Kawin atau tidak Gehuwd of niet
Djoemlah anak dibawah oemoer 17 tahoen Aantal kinderen onder 17 jaar
KETERANGAN- VERKLARING
Hendak berkoempoel dengan orang toeanja Nj. I. Crott-Sterck Wil samenwonen met zijn ouder, mevr. I. Crott-Sterck
Tanggal kepindahan Datum van verhuizing
Alamat ditempat baroe Adres van de nieuwe verblijfplaats
Oepah pendaftaran Registratiekosten
Denda – Boete
Joemlah – Bedrag
Soedah dibajar Al betaald
Ketinggalan Resterend
(onder links)
Lihat sebelah Zie andere kant
(Geheel onder)
Sesampainja ditempat baroe soerat ini haroes ditoendjoekkan di kantor pendaftaran ditempat itoe Na aankomst op de nieuwe verblijfplaats moet dit document worden getoond op het registratiekantoor van die plaats.
—————–
Bij de vermelding bangsa staat er (denk ik) KONKETU JUMIN of JUGIN. Dit is geen Maleis, maar wellicht Japans in latijnse letters.
Het gegeven jaar kon ik niet goed ontcijferen, maar ik denk dat er staat 2603 (1943).
Joseph Crott, nu wonende te Nieuw Zeelans stuurde deze foto met een verzoek:
—— quote mail—
Verder tot een artikel van de Japanse tijd in Indie,waar de indo’s verdeeld
werden in 8 verschillende klassen vond ik tussen mijn oude papieren deze
document waar ik f 150 moest betalen, maar ik had alleen f 15. De indonesche
beschrijving kan ik niet volgen. Misschien kan sommige onder je lezers het
vertalen?
Many thanks
Joseph Crott
—– end quote———
De bovengenoemde foto’s van mijn moeder en tante blijken afkomstig zijn van identiteispapieren . Heeft iemand nog zo’n papier want zo’n papier geeft precies antwoord op de vraag hoe de Japanners de Indische bevolking indeelden, er meot toch ergens een systeem zijn???. Daarnaast zou ik willen weten wat er met die Japanse archieven, waarin al die documenten zeker werden bewaard, is gebeurd. Zijn die teruggegaan naar Japan of liggen die ergens in Indonesie of misschien zelfs in Nederland???
@ Chiyo. Ten eerste hartelijk dank voor Uw uitmuntende uitleg. Ik heb nu veel meer begrip van de Indische situatie in WOII. Ik kan me nu best indenken dat het Japanse beleid tav Indo’s in WOII afhing van de grillen van de territoriale commandanten, omdat een gestandardiseerd beleid en implementatie ontbrak.
Is het daarom begrijpelijk dat mijn familie eerst in het kamp zat, er daarna uitkwam omdat mijn oma inlandse was en er weer inging omdat ze tenslotte Nederlandse onderdanen waren??. Het noodlot was meer dan grillig.
In de koloniale tijd was er geen legale colourbar tussen de totok en de indo met de status van Europeaan. Japan probeerde echter de Indo-europese groep los te weken van de volbloed Hollandse. Het Japanse paardemiddel hiertoe was een nieuwe registratie waarbij duidelijk zou moeten worden wie totok was en wie indo.
Op 11 april 1942 werd bekend gemaakt dat elke vreemdeling (d.i. niet-inlander) over een registratieformulier had te beschikken waarop de bangsa stond vermeld. Registratie begon aan het einde van die maand, zonder dat er veel duidelijkheid was over de richtlijnen omtrent de classificatie. Dit liet veel ruimte aan de eigen interpretatie van de met de registratie belaste ambtenaren. In de praktijk betekende dit dat in elk van de twintig administratieve districten andere regels golden omtrent de registratie.
Een van de criteria was het geboorteland. Maar dit stuitte op problemen. Er bestonden donkere indo’s die waren geboren in Nederland tijdens het verlof van de ouders, terwijl nogal wat blanke totoks met blauwe ogen hun wieg in Indi hadden. In sommige plaatsen werd het geboortecriterium aangehouden, op andere plaatsen werd gekeken naar de nationaliteit/juridische status van de ouders en grootouders. Op vele plaatsen lag het aan de indruk van de registrerende ambtenaar. Uiterlijk was in dat geval net zo bepalend als geboorteland of status. (Bron: Hans Meijer, In Indi geworteld. De twintigste eeuw, pp.202-204).
Wellicht is het in dit kader nog interessant dat Meijer in een voetnoot nog vermeldt dat incidenteel ook op Sumatra de raciale classificatie op Indo-Europese genterneerden werd toegepast. In een geval kregen Indo’s met meer dan de helft inheems bloed een rode circel in hun pendaftaran. Zij mochten vertrekken uit de internering. De overige Indo-Europeanen kregen een rode driehoek in hun document en werden blijvend genterneerd.
Over Bandoeng: gezien de grote onduidelijkheid in de richtlijnen en gezien de ingewikeldheid van een classificatiesysteem met maar liefst 8 groepen, zou het zelfs nog kunnen dat ambtenaren er zelf maar een draai aan gaven.
Dea Walraven woonde toen ook te Bandoeng en in haar verhaal zijn de groepen anders ingedeeld dan de Jong beschreef.
Dea had het over geborenen te Indi..
In ieder geval gold een zeker onderscheid in de pendafteran voor geheel Indi ?
Misschien dan niet 8 groepen, maar minstens 2… belanda-totok en indo-belanda..
En op basis daarvan kon men weer makkelijker de totoks scheiden en interneren.
Later zou over geheel Java ook andere indogroepen met een hoog blankgehalte geinterneerd worden.. dat betekent dat men dus meer gradaties maakte binnen de groep indo-belanda.
Richtlijnen vanuit Tokyo of een regionaal leger hoofdkwartier werden in zeer algemene termen gesteld. Het is aan de plaatselijke commandanten om die te interpreteren en invulling aan te geven. Zolang niemand van belang er last van heeft kan hij zijn gang gaan. Gaat het mis dan kan het hoofdkwartier naar de plaatselijke commandant wijzen en vice versa. Een mechanisme dat hedentendage in de Japanse overheidsinstellingen en bedrijven nog steeds wordt toegepast.
Dat verklaart het inconsistente beleid in de gebieden die door Japan waren bezet. Sommige op het oog vreemde beslissingen laat zich ook verklaren door vetes onder officieren onderling.
@ Blauwvogeltje
De acht groepen volgens L. de Jong (onder aanhaling van J. Bouwer):
1. totok-vader en indo-moeder;
2. totok-moeder en indo-vader;
3. indo-vader en indo-moeder;
4. totok-vader en indonesische moeder;
5. totok-vader en totok-moeder, doch in Indi geboren;
6. Indonesische vader en totok-moeder;
7. Indonesische vader en indo-moeder;
8. Indonesische vader en moeder van andere Aziatische nationaliteit.
Volgens De Jong was deze onderverdeling in acht groepen enkel toegepast in Bandoeng. Op andere plaatsen op Java, Malang wordt door de Jong expliciet genoemd, zou de registratie als blanda indo plaats hebben als “er in de eerste, tweede of derde generatie” een Indonesische zat”.
Bij de registratie werd enorm geknoeid. Plots probeerde iedereen een Javaanse oma in de stamboom te schuiven.
Het leger had de europese bevolking onderverdeeld in 8 klassen …
Een ambtenaar mocht niet zomaar de begrippen indo en totok invullen …in principe dus, maar in de praktijk was het voor een ambtenaar ondoenlijk om mensen exact in de juist klasse te plaatsen en men oordeelde maar ter plekke . Men ging af op het uiterlijk of wat men aan opgave deed over voorouders..
Zie Dea Walraven, paragraaf persoonsregistratie
(met dank aan wijlen Okke Norel)
Kleine aanvulling bij het laatste: de eed van trouw is afgelegd bij de registratie van de gegevens.
Het invullen gebeurde waarschijnlijk door een Indonesische ambtenaar die het onderscheid naar ‘totok’ en ‘indo’ maakte. De Japanse tekst is ‘kokuseki’ wat niet meer betekent dan ‘nationaliteit’. De pendaftaran van het Niod is duidelijker te lezen in ieder geval.
De stempel op de foto is van een officiele instantie (dus niet van een persoon). Uiterst rechts zijn de eerste twee (katakana) tekens goed te lezen: ‘ba’ en ‘n’. De zegeltekens zijn Shiyakusho (laatste vul ik aan omdat die niet te lezen is in de stempel) Wat zoiets als stadskantoor betekent.
De stempels onder aan zijn ook van de de Yu Butai. Waarschijnlijk een onderdeel van het Maruyama leger corps. Ik zeg waarschijnlijk omdat Maruyama in de Solomon eilanden met het 17e leger vocht, maar het 16e leger Java bezette. Misschien overgeplaatst naar bezet gebied?
Strikt genomen is het document uitgegeven door het Bandung districtskantoor en niet door het Japanse leger. De tekst onder aan geeft slechts aan dat de drager van het document de eed van trouw aan het Groot Japanse leger heeft afgelegd. Ter verificatie zijn er de stempels van het hoofd/leider van de Yu Butai.
Op de pendaftaran getoond door het Niod kun je onder kopje D1 (Bangsa) lezen “Blanda Totok”.
Ik bezit de pendaftaran van mijn vader. Daar is op dezelfde plaats te lezen “Blanda Indo” . Een gradatie is verder niet gegeven, of het zou een met pen naderhand bijgeschreven nummer/letter moeten zijn (ziet er uit als een onduidelijke krul).
pet met ster
op een pendafteran werd wel gezet of je indo was… en van welke gradatie..
@Peter van den Broek
Het is niet uitgesloten dat de persoonlijke hanko van een bevelhebber is gebruikt, maar niet voor de hand liggend. De naam Hayashi is een veel voorkomende naam in Japan en zal daarom een Japanner niet veel zeggen. Het is gebruikelijk op officiele papieren om een naam met een functie te combineren. Op de Japanse leger documenten die ik heb gezien zijn functies vermeld met daaronder/naast een ruimte om de naamstempel te zetten. B.v. Butai Cho (hoofd van de afdeling)en daaronder een stempel.
In het boek Nederlandsch Indi onder Japanse Bezetting, 2e druk, is een voorbeeld van een zgn. pendaftaran uit Java uitgegeven in 1942. De Japanse stempel vermeldt alleen Yu butai cho (hoofd van het Yu onderdeel), maar geen naam. Ik denk dat Yu verwijst naar een bepaalde legerafdeling waaraan met de naam van de bevelhebber (Yu) wordt gerefereerd. B.v. Kido butai naar majoor Kido Shinichi, een legeronderdeel dat in Semarang tegen de Indonesische nationalisten vocht.
Of er identiteitspapieren speciaal voor Indo’s werden uitgegeven weet ik niet. Lijkt
me niet waarschijnlijk.
Een pendafteran op de NIOD-website
@Chiyo Is het mogelijk dat de naamstempel van de bevelvoerende legerofficier ter plaatse is gebruikt? Is dat usance of kan de officier dat zelf beslissen??
Waar ik eigenlijk naar op zoek ben zijn pasfoto’s van mensen die dezelfde ster hebben met een eenzelfde of soortgelijke stempel.
Maar interessant is te weten hoe de Japanse bezettingsmacht soortgelijke identiteitspapieren opsierden (sic) met stempels. BvB hoe zagen de Japanse identiteitspaieren voor Indo’s (buitenkampers) op Java uit?? werden er soortgelijke of vergelijkbare identiteitsfoto’s met stempels afgegeven, wat betekenden de stempels??
Ik heb de karakters in de stempel aan een Japanse kennis laten zien. Volgens hem staat er in ieder geval ‘Hayashi’, wat een algemene Japanse familie naam is. Het laatste karakter zou het eerste deel van de mannelijk Japanse voornaam ‘Kiichi’ kunnen zijn, maar dat is een gok omdat de stempel niet volledig is. Wat hij eigenaardig vindt is dat, ervan uitgaand dat dit op een officieel identificatie document zou horen, er zo te zien een persoonlijke ‘hanko’ of naamstempel is gebruikt. Je zou verwachten dat er een stempel van een officiele instantie of legerafdeling op zou staan.
Foto:de ster op de pet van een Japanse generaal
De ster van de pasfoto’s is volgens mij de ster van de Teikoku Rikugun (het keizerlijke Japanse leger). Dezelfde ster die de landmacht soldaten op hun kepi’s en helmen hadden. Het symboliseert de vijf elementen die volgens de oosterse filosofie het universum beheersen. Met de klok meegaande vanaf de bovenste linker punt van de ster in volgorde: hout, vuur, aarde, metaal en water.
De tekens zijn zgn. zegel tekens. Een archaische vorm van Chinese karakters vaak (nu nog) gebruikt in naamstempels. Het is heel lastig te lezen vanwege de vaagheid van de foto’s maar ik gok dat er een naam staat: Nanboku. Dat is eem vrij algemene Japanse familienaam. Het derde karakter valt voor het grootste gedeelte weg dus niet te achterhalen. Ik denk dat het de naam of een deel van de naam van de persoon is die w.s. een officieel document waarbij de foto’s horen heeft gewaarmerkt.
Het hoe en waarom van het dragen van die sterren is moeilijk te achterhalen. Tenzij men die sterren of de oorspronkelijke documenten nog heeft. Het lijkt me een lokale maatregel uit de koker van een plaatselijke bevelhebber. Zij opereerden vaak op eigen houtje. Zeker als ze ver van Tokyo waren.
Neen, een pasfoto heeft ze niet.
1942-2009, dat is 67 jaar geleden!
De jeugd van toen is nu al ver over de 80 en velen die de Japanse bezetting hebben meegemaakt zijn overleden.Weinig personen kunnen nu nog vertellen welke maatregelen de bezetter toen hebben genomen.Velen hebben die nare ervaringen ook weggedrukt en denken er liever niet meer aan.
Henk,
Er is wel gelijkenis, maar ook verschil. Heeft jou vrouw ook een pasfoto uit die tijd
Dit is de foto wat Henk bedoelde. Hij stuurde het me :
Vergroting:
Misschien dat een artikeltje in de Moesson ook meer reacties geeft?
En iemand die het oppikt en het verwerkt in een geschiedenisboek ?
Nog een ideetje, je kan dit stuk ook inzenden voor ’t JES-magazine.
Henk hartelijk dank, ik voel me nu niet meer zo alleen.
Ik zal ook een briefje schrijven aan NIOD want het is opmerkelijk dat dit feit niet in de geschiedenisboeken is gekomen, verdwenen is zo negatief, er is toch geen totokcomplot!!!!. Hier blijkt ook al weer dat de geschiedschrijving met film en al over alle buitenkampers nog steeds op zich laat wachten.
We moeten er wel snel mee zijn. Ik zal Wim Willems (schrijver van de biografie over Tjalie) eens vragen of hij niet geinteresseerd is om het standaardwerk over de buitenkampers te schrijven.
Het is gewoon **2!!^^ waar.
Waarom is dit feit uit de geschiedenisboekjes verdwenen ?
Blijkbaar alleen op west-sumatra (Padang-Fort de Kock)
Niemand noemt dit indo-belanda-vervolging..
Maar het is bewust mensen uiterlijk brandmerken net zoals met de Joden in Europa..
Mijn vrouw heeft, toen ze als meisje van 13/15 jaar in Fort de Kock (nu Bukit Tinggi) woonde tijdens de Japanse bezetting, ook zo’n ster op haar kleding moeten dragen. Voor zover ze zich kan herinneren was de kleur rood en moesten alle Nederlanders incl Indische Nederlanders dit doen.
Ze heeft nog een zwart/wit foto waarop ze afgebeeld staat met een dergelijke ster op haar bloesje.
NIOD, Bronbeek?
Ik zal iig eerstvolgende JES-demo navraag doen…….haha nee niet bij de ambassadeur, maar er zijn wellicht JES-luitjes die hier van hebben gehoord. you never know.
Japanese embassy: Ik schrijf gewoon naar de Japanse ambassade in Den Haag. Ik heb daar wel eens betoogd, dus ze moeten me wel kennen. Als iemand het moet weten wat die foto’s en tekens betekenen dan zijn zij het wel
Ik heb er nog nooit eerder van gehoord, maar de foto’s bewijzen het..
Blijkbaar was het alleen een maatregeltje te Padang ?
Wie weet meer?
Onderstaand plaatje heeft er niks mee te maken. Ik heb het ooit ergens voor gemaakt en het staat al 5 jaar op mijn pc
wel schokkend