Mail 1
Ik ben op zoek naar informatie over de suikerfabrieken Majong, Sragi en Madjenang in de periode 1915-1935. Op een kaart van het KITLV heb ik de locatie van de eerste twee suikerfabrieken kunnen vinden, Madjenang is echter onvindbaar.
Verder is alle informatie over de suikerfabrieken welkom: persoonlijke verhalen, kende iemand het gezin Straatman, hoe was de hiërarchie op zo’n suikerfabriek etc.
Madjenang bij de rode kruisjes
...................
Indisch4ever 
Allen hartelijk dank voor alle informatie. Er zaten enkele bruikbare gegevens tussen.
Wat betreft ABN AMRO: ik heb zelf 17 jaar op het Historisch Archief gewerkt en ben bekend met de jubileumboeken (ook de oude). Mocht iemand nog belangstelling hebben, dan kunnen ze via de site van ABN AMRO (https://art-heritageabnamro.nl/historische-collectie/homepage) nog worden aangevraagd.
Genoemde suikerfabrieken ken ik niet maar heb twee andere op Oost-Java bezocht tw Pabrik gula Padjarakan uit 1885 in Pengolahan en de fabriek Wringin Anom in Situbondo. De eerste is nog in werking met een ooit prachtig park er tegenover met jaren 20/30 woonhuizen voor de staf met tennisbanen. Helaas vervallen.
De tweede fabriek is een verlaten complex met een klein kerkhofje er naast met wellicht oud medewerkers. Alles is blijven staan zelfs wat auto’s.
Sorry Padjarakan is verlaten en Wringin Anom is nog in werking.
Dit is een interessant boek uit 1928. U kunt het volledig online lezen…
DE JAVASUIKERINDUSTRIE
IN HEDEN EN VERLEDEN,
GEZIEN IN HET BIJZONDER IN HARE
SOCIAAL-ECONOMISCHE BETEEKENIS
H. Ch. g. j. VAN DER MANDERE
SECRETARIS VAN DEN BOND VAN NEDERLANDSCH-INDISCHE SUIKER-ONDERNEMINGEN
Een PDF versie:
https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB18A:023573000:pdf
Bron Delpher:
https://www.delpher.nl/nl/boeken/view?coll=boeken&identifier=MMKB18A:023573000
Tevens zijn er zeer veel (Indonesische) bronnen op o.a. Facebook welke de fabrieken en gebouwen bespreken:
Bangunan bekas Pabrik Gula Majenang (Suikerfabriek Madjenang) yang dimiliki oleh Nederlandsche Handel Maatschappij (NHM). Sekitar tahun 1930an ketika terjadi krisis ekonomi global, PG Majenang berhenti beroperasi dan menjadi pabrik (tepung) aci.
Dahulu PG Majenang terdapat jalur kereta dengan lebar sepur 700mm (mungkin jalur trem/lori) yang terkoneksi dengan Stasiun Meluwung pada peta tahun 1924. Pabrik Aci Majenang tutup sekitar tahun 1980-1990an(?).
kiriman:
Zul Muhaimin Hmm, Hendi Jo
Vertaling:
Het voormalige gebouw van de Suikerfabriek Madjenang, eigendom van de Nederlandsche Handel Maatschappij (NHM). Rond 1930, toen de wereldwijde economische crisis uitbrak, stopte PG Majenang met haar activiteiten en werd een zetmeelfabriek (meelfabriek).
In het verleden had PG Majenang een spoorlijn met een spoorbreedte van 700 mm (mogelijk een tram-/vrachtlijn) die verbonden was met Meluwung Station op de kaart van 1924. De fabriek van Aci Majenang sloot rond de jaren 1980-1990 (?).
In het Algemeen Handelsblad op 11-02-1932 (www.delpher.nl) staat een complete lijst van toen werkzame suikerfabrieken op Java. Klik op de kaart om de naam/nummer bij de locatie te zoeken. De SF Majong en Sragi staan op de lijst .
Literatuur over de Suikerfabrieken op Java:
G. Knight en A. van Schaik: State and capital in late colonial Indonesia. The sugar industry, Braakhuur, and the colonial bureaucracy in north central Java
In: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 157 (2001), no: 4, Leiden, 831-859
This PDF-file was downloaded from http://www.kitlv-journals.nl
Bersiap
Tijdens de Bersiapperiode werden honderden, zo niet duizenden Indo-Europeanen die in de buurt van suikerfabrieken woonden, vermoord. Deze gebeurtenissen staan in de (pseudo-)wetenschappelijke literatuur bekend als de ‘Sugar Factory Murders’, zoals beschreven in ‘Death in Slaw, The “Sugar Factory Murders,” Ethnicity, Con!icted Loyalties and the Context of Violence in the Early Revolution in Indonesia, October 1945’ van R. Knight.
De geruchtmakende tentoonstelling ‘Revolusi’ besteedde weliswaar aandacht aan de suikerfabriekmoorden, maar deze werden overschaduwd door een volledig hypothetische en academische discussie over de term ‘Bersiap’, die volgens de Indonesische historicus Bonnie Triyana een racistische connotatie zou hebben. Echter, door diepgaand onderzoek te doen naar de slachtoffers die in de buurt van suikerfabrieken om het leven kwamen, waarbij gebruik wordt gemaakt van een lijst van suikerfabrieken op Java, kunnen verrassende resultaten worden geboekt.
Een video van de laatste suiker fabriek die stoom gebruikte is te zien op Google.
Type “video pabrik gula olean nederlands”
Deze fabriek is inmiddels gesloten.
Het zijn weleswaar niet de fabrieken waar u informatie over vraagt maar het geeft een idee hoe het gerund werd.
A.Olive
Hartelijk dank. Ik ga de video bekijken.
Cindy
Op Facebook gevonden onder “Historical Stories”, geplaatst op 23 feb 20024, met foto van de fabriek:
“Bangunan bekas Pabrik Gula Majenang (Suikerfabriek Madjenang) yang dimiliki oleh Nederlandsche Handel Maatschappij (NHM). Sekitar tahun 1930an ketika terjadi krisis ekonomi global, PG Majenang berhenti beroperasi dan menjadi pabrik (tepung) aci.
Dahulu PG Majenang terdapat jalur kereta dengan lebar sepur 700mm (mungkin jalur trem/lori) yang terkoneksi dengan Stasiun Meluwung pada peta tahun 1924. Pabrik Aci Majenang tutup sekitar tahun 1980-1990an(?).
kiriman:
Zul Muhaimin Hmm, Hendi Jo
*mohon maaf jika salah bisa dikoreksi.”
Op Facebook gevonden onder “Historical Stories” met foto van de fabriek, geplaatst op 23 feb 2024:
“Bangunan bekas Pabrik Gula Majenang (Suikerfabriek Madjenang) yang dimiliki oleh Nederlandsche Handel Maatschappij (NHM). Sekitar tahun 1930an ketika terjadi krisis ekonomi global, PG Majenang berhenti beroperasi dan menjadi pabrik (tepung) aci.
Dahulu PG Majenang terdapat jalur kereta dengan lebar sepur 700mm (mungkin jalur trem/lori) yang terkoneksi dengan Stasiun Meluwung pada peta tahun 1924. Pabrik Aci Majenang tutup sekitar tahun 1980-1990an(?).
kiriman:
Zul Muhaimin Hmm, Hendi Jo
*mohon maaf jika salah bisa dikoreksi.”
Hartelijk dank voor de informatie. Ik heb ABN AMRO benaderd of ze misschien nog iets hebben uit die periode.
Cindy
De suikerfabriek Madjenang lag in of bij Meluwung, district Banyumas, ZZW van het plaatsje Madjenang, volgens een voormalig medewerker daar (Charles Herbig).
Richard
Cindy Rodermond zegt 20 januari 2025 om 07:17: “Hartelijk dank voor de informatie. Ik heb ABN AMRO benaderd ….”.
In de zeventiger jaren v.d.v.e. heb ik bij de ABN gewerkt. In die tijd had de ABN een heuse gepromoveerde historicus ingehuurd om een gedenkboek te schrijven over de geschiedenis van de bank en haar rechtsvoorgangers, dus ook de Nederlandsche Handel Maatschappij (NHM) of Factorij. In de goede oude koloniale tijd werd de baas van de Factorij in Batavia de Onderkoning van NOI genoemd, zoveel invloed moet hij hebben gehad.
Ik heb het gedenkboek nooit gezien maar neem aan dat ook aandacht is besteed aan de cultuurondernemingen van de NHM en dat het nog ergens in de archieven bewaard is gebleven.
Indien u contact hebt met ABN AMRO kunt u daarnaar vragen, niet iedereen zal heden ten dage weten dat het boek bestaat en mogelijk info bevat over de suikerfabrieken van de NHM op Java.
Als lid van de Belangenvereniging Post Actieven van de bank kreeg ik deze week onderstaande publicatie:
” ABN AMRO bestaat 200 jaar. Een mooi moment voor een tentoonstelling met de belangrijkste, mooiste en interessantste objecten die tekenend zijn voor deze afgelopen twee eeuwen”.
Die tentoonstelling is tot eind maart aan de Gustav Mahlerlaan in A’dam. Wellicht vindt u via dat kanaal ook nuttige aanknopingspunten.
Ik neem aan dat ook van u deze vraag komt: ” ….hoe was de hiërarchie op zo’n suikerfabriek etc. …”.
De grote baas heette “Administrateur”, bij Britse ondernemingen zou hij “General Manager” zijn genoemd.
Onder hem had je enerzijds de “Tuinemployee’s” die voor het wel en wee van het riet (teboe) verantwoordelijk waren, anderzijds de technische dienst, geleid door de eerste machinist. Onder de tuinemployee’s vaak “Deventenaren”, opgeleid aan de middelbare school voor tropische landbouw in Deventer. Ik heb nog een leerboekje “Javaans” van die school, geërfd van een Deventenaar, oud Deliplanter. Bij de staf werkten verder ook “chemikers” die kennelijk de kwaliteit van het product “suiker” moesten bewaken.
Just my 2 pennies. Kennis uit boekjes en mijn vacantie ervaringen op de suikerfabriek “Tjepiring” bij de families Eekhout (1ste machinist) en Niehoff (tuinemployee).
“Ik heb het gedenkboek nooit gezien maar neem aan dat ook aandacht is besteed aan de cultuurondernemingen van de NHM…”
In mijn familieboek over de Olive’s lees ik een uitgebreid verslag over het werken op een suikeronderneming.
Het kan zijn dat dit is overgenomen uit het gedenkboek van de ABN want er staat o.a. het volgende: “De verkoop , het vervoer en de opslag van de Gouvernements-suiker vond plaats door bemiddeling van de Nederlandse Handel-Maatschappij. Zij was verplicht daarbij uitsluitend gebruik te maken van Nederlandse schepen. Zij garandeerde voor elk hier te lande nieuwgebouwd schip van 200 a 400 last de bevrachting van twee uit-en thuisreisen naar Java of China.”
Onder deze omstandigheden waren velen bereid voor eigen rekening schepen te doen bouwen.
Aangezien dat Amerika de grootste aannemer van suiker was verzochten de suikerfabrieken Wanasepi en Kalan-Sari dat hun enige voorregten worden verleend voor twee door hun in Amerika te bouwen stoomschepen.
Dit ging waarschijnlijk niet door vanwege het overlijden van Charles Olive in 1866.
Voorts is uit het model contract zoals in de Javasche Courant van 25 julij 1860 was opgenomen op te maken, dat twee derden van de opbrengst aan suiker door het gouvernement wordt afgenomen en een derden van de opbrengst heeft de ondernemeing ter vrije beschikking.
A.Olive