update 25 februari: Zie deel 1.
Andere Tijden:
Blijft over de grote groep Nederlandse staatsburgers van gemengd bloed, driekwart van het totaal – zo’n 200.000 mensen, die niet wordt geïnterneerd. Deze groep moet, net als Nederlanders onder Duitse bezetting, zien te overleven onder nieuwe machhebbers, met nieuwe regels. Tieners van toen vertellen over hun ervaringen.
De eerste aflevering is zaterdag 25 februari om 21.20 uur te zien op NPO 2.
Persoonlijke verhalen hoofdpersonen
Nu het nog net kan, laat Andere Tijden de Indische tieners van toen aan het woord over de Japanse bezetting.
Kijk en luister ook online: Open deze link
...................
Indisch4ever 
Bovenstaande lofwaardige reactie van dhr de la Croix mag van mij best blijven staan. In tegenstelling tot zijn vorige reacties gaat hij deze keer niet in op mijn psychiatrische gesteldheid, dat vind ik toch wel een hele grote vooruitgang.
Afgezien van de morele verontwaardiging staat in zijn verhaal geen liederlijke noch schuttingtaal., laat staan argumenten die relevant zijn voor de discussie. Want zeg nou zelf, de “hautaine, sarrende en gelijkhebberige in zijn toon” en “schofferen en desavoueren oftewel afzeiken, c.q. voor domoor verslijten” zijn toch uitdrukkingen van zijn perceptie, ikzelf voel mij niet persoonlijk aangesproken.
Voor wat betreft de situatie in Surabaya ten tijde van de Bersiap, wil ik ter informatie dit nog toevoegen:
Georganiseerde Indonesische gevechtsgroepen bestormden op 23 September 1945 het gebouw van de Kempetai in Surabaya. Het gebouw werd na bestorming direct gebruikt door de Indonesische instanties.
Dat het gebouw volledig is verwoest en uitbrandde, heeft weinig tot niets te maken met deze bestorming, maar werd veroorzaakt door de Britse bombardementen met vliegtuigen, scheeps- en veldgeschut op en na 10 November. Tenminste uit de Britse militaire situation reports valt op te maken dat de Britten met zwaar geschut (ik dacht zelfs 10 cm geschut) en bruut geweld de Indonesische opstand lukraak neersloegen, daarbij vielen aan Indonesische zijde meer dan 10.000 doden. Foto’s van na de Slag laten zien (zie Klaessen Belankang Flora, Djagalan, Kedongdoro, Bakkerij Monte Carlo, , Pasar gelag, Pasar Toeri, Patjar kembang, Pengampon, SS kantoren Semoet, en natuurlijk de katholieke kerk in Kepandjen) dat Surabaya een verlaten en stuk gebombardeerde stad was geworden.
Ik maak uit de beschrijvingen op dat de Indonesiërs meer dan genoeg tijd hadden om de Kempetai archieven te doorzoeken en interessante informatie te benutten. Het zal mij niet verwonderen dat Indonesiers de Kempetai-informatie gebruikt hebben om Indische Nederlanders op te sporen en gevankelijk naar de Simpang Club of Werfstraatgevangenis te slepen.
Het ligt voor de hand dat zijzelf als spion, verklikker, hulppersoneel e.d. die informatie aan de Kempetai hebben verschaft.
Ook Nederlandse bronnen spreken over Indonesische groepen, die systematisch te werk gingen Indische Nederlanders van hun bed te lichtenen en naar bovengenoemd plaatsen te deporteren. Wellicht kan de documentatie aangaande Kecik, één van de hoofdpersonen van de Slag in Surabaya inzicht geven hoe vanuit Indonesisch oogpunt de situatie wordt beschreven. Ik dien dus een spoedcursus Bahasa Indonesia te volgen om die Indonesische archieven in te zien , vooral dat Arsip militar (?) spreekt mij wel aan. Wellicht dien ik evenals de zaak Jack Boer bij Francis Palmos te rade te gaan. Maar wil ik niet als domme Kaaskop (tautologie?) versleten worden , dien ik mijn zaakjes wel te kennen.
Mijn verhaal over de Bersiapmoorden? Ik ga ervan uit dat het eerder uitkomt dan de biografie over Westerling, maar daarvoor steek ik mijn handen niet in het vuur.
Peter van den Broek van een andere generatie zegt 27 februari 2017 om 11:06 onder meer: “Wel een erg zurig en heel onnauwkeurig commentaar van dhr Somers maar wat kan ik van een jurist verwachten?” en op 27 februari 2017 om 18:39 onder meer:
1) “Dhr Somers misbruikt zijn autoriteit maar dan op andere en voor hem volkomen onbekende gebieden”.
2) “Zijn parmantigheid over Kempetai of in zijn woorden Kenpeitai is volkomen misplaats. Laat hij maar eens Google Translator gebruiken, daar hoor je de uitspraak van het woord in het Japans. Dan mag hij pas met een uitspraak komen die kant raakt”.
Als ik dat zo lees, dan moet ik toch even de kepala uit mijn schuttersputje steken. Ik vind dat de heer Somers zich op I4E altijd gedraagt als een heer van stand, die zijn mening geeft op grond van kennis, ervaring en waarneming zonder per se de andere lezertjes en schrijvertjes op I4E te schofferen en desavoueren oftewel afzeiken, c.q. voor domoor verslijten.
Van de heer Van den Broek ben ik in de loop der jaren het tegenovergestelde gewend. Hij mag best met anderen van mening verschillen, maar dan is er altijd weer dat hautaine, sarrende en gelijkhebberige in zijn toon om zijn standpunten kracht bij te zetten. In zijn commentaar op anderen ziet de heer Van den Broek wel de splinters in andermans ogen, maar niet de balken in de zijne.
Hopelijk wordt dit stuk niet weggemodereerd. Ik duik weer onder. Het is niet leuk meer op I4E als de een de ander met zure regen blijft overgieten.
Pak Pierre
Laat maar. Andere generaties weten het altijd beter dan die ouwe zeikerds. En moeten toch ook stoom afblazen. Dat mag in Nederland. Ik wacht op een mooi gedetailleerd artikel van zijn diepgaand en exact onderzoek. Ik vind het alleen lastig zulke vreemde zaken te lezen als ik af en toe mijn hoofd boven het maaiveld uitsteek. Wordt mijn rust weer verstoord. Zoals bijvoorbeeld: “Hij beweert dat in Surabaya werd niet opgepakt volgens de een of andere lijst. Met een vrachtauto gingen ze in de Setailstraat ” Als hij goed had gelezen stond er: Deze sinjo, (…), werd niet opgepakt volgens de een of andere lijst. Met een vrachtauto gingen ze in de Setailstraat van huis tot huis. Je hoeft niet eens begrijpend te lezen, als je dat tenminste hebt geleerd op de lagere school.
Dhr Somers misbruikt zijn autoriteit maar dan op andere en voor hem volkomen onbekende gebieden.
Hij beweert dat in Surabaya werd niet opgepakt volgens de een of andere lijst. Met een vrachtauto gingen ze in de Setailstraat van huis tot huis en daarna richting Simpangclub. Deze sinjo uit Soerabaja weet dus niets van een lijst af….
Dat die sinjo niets weet over die lijsten wil niet betekenen dat anderen dat ook niet wisten. Op een ander topic beweert een overlevingsdeskundige het tegenovergestelde, want hoe is het mogelijk dat plotseling meer dan 2.400 Nederlanders zich in de Werfstraatgevangenis bevonden?. Dat veronderstelt wel een organisatie. De Heer Somers heeft het wel vaker mis zonder de plank te raken.
Zijn parmantigheid over Kempetai of in zijn woorden Kenpeitai is volkomen misplaats. Laat hij maar eens Google Translator gebruiken, daar hoor je de uitspraak van het woord in het Japans. Dan mag hij pas met een uitspraak komen die kant raakt.
@ Loekie om 11:10
Ted van der Plas (1927 en KLTZ b.d.) ) deed wel het vuile werk in de Glodokgevangenis (zie mijn verhaal boven) : Eènmaal per week moest hij het open riool schoonhouden, een klusje van een half uur per keer. In het water trok hij zijn korte broek uit en duwde al zwemmend de massa uitwerpselen en andere smerigheden onder de muur door naar buiten. “Het kostte mij geweldig veel inspanning . Soms had ik het helemaal geen lucht meer of raakte ik bedwelmd door de enorme stank van de derrie”. (zie interview in de Volkskrant van 10.08.2015 “poepruimen en kat eten”
Ik heb geen informatie over Indische Nederlanders betrokken bij het andere vuile werk laat staan dat zij collaboreerden (in de Nederlandse betekenis van het woord) met de Jappeners uitgezonderd van Eeckhout, Dahler. . De collaboratie heeft niet zulke groteske vormen aangenomen als in Nederland, om een scheve vergelijking te maken.
Titia Tarenskeen is 18 jaar als Japan Indië aanvalt. Ze woont in Bandoeng en zit in haar laatste jaar van de kweekschool voor onderwijzers. Titia speelt graag piano en gaat tijdens de oorlog pianoles geven bij Chinese families die daar nog geld voor hebben. Ze krijgt dan ook vaak eten mee.
Lees ook dit. en zie hiero. of zoek op googleresults.
Vreemde Oosterling Adnan was wel aardig om te horen: zijn Tunesische vader haatte de Hollanders, hijzelf idem…en na de oorlog naar Holland om daar te gaan studeren. Misschien dat het in deel 2 aan de orde komt, ik denk het haast niet, maar een voor de hand liggende vraag aan hem zou zijn: waarom naar Holland gegaan? Waarom niet gebleven of naar het land van je vader?
Henk Anthonijsz is vaste I4E-lezer en mailt en reageert soms.
Hij is een van geïnterviewden.
Zoek het rondje bij Krawang op de kaart en klik dat aan voor zijn beelden.
http://www.ntr.nl/html/micrio/anderetijden/indie/
Zie deel 1.
De map geeft het duidelijk aan. De informatie werd voornamelijk door Indische mensen van Java weergegeven. Op Sumatra was de situatie heel anders. Daar werden wij, de meeste Indo’s ook achter het prikkeldraad gestopt. In ieder geval mijn ervaring.
Lief Java.
siBo
Heer Bo Keller;inderdaad Lief Java en vooral Surabaya.
Als ik dit wederom hoor; zou ik zo mijn boeltje achter laten en het lied volgen tot mijn geboorte plaats.
Heel hartelijk dank.
M.v.g. Jos H Crawfurd.
“Wat wil Andere Tijden met deze volzinnen zeggen?” Andere Tijden zegt niks. Hier waren enkele mensen uit Indië met hun eigen verhalen. Uit hun eigen kleine oorlog. Door Andere Tijden mooi met oude filmfragmenten aan elkaar gekoppeld.
“Op Sumatra was de situatie heel anders” Op andere plaatsen ook, zoals in Soerabaja. Waarom hebben zich geen mensen uit Sumatra gemeld?
De regisseur, Mw. Gerda Jansen Hendriks, kent Javapost en (dacht ik) ook de kepala kampong daar.
De onderzoeker, Hasan Evrengün, is bij mij thuis lang bezig geweest met een interview.
U heeft altijd wel een uitleg voor de Hollander. Mijn vermoeden is dat de makers van dat program niet eens weten wat en waar Sumatra is.
Natuurlijk weten de makers dat er ook een Sumatra bestaat.
Maar ze waren specifiek op zoek naar jongeren die niet in het kamp zaten.
En in de buitengewesten was er een beleid alle europeanen te interneren.
Vandaar dat er weinig tot geen mensen van Sumatra zich meldden ?
wat ik eigenlijk verwacht van die uitzending vanavond?
Niet dat opmerkelijk en diep-treurige verhaal over de Glodok-gevangenis uit September 1944.
Op 17 September 1944 sloten de Japanners (Kempetai en functionarissen van de PID, het politiekorps van Indonesiers) na een razzia 350 echte Indische Nederlanders op die weigerden hardop hun loyaliteit t.o.v. de hemelse zonen inclusief hun keizer uit te spreken.
Na een week in de politiecel werden de Nederlanders afgevoerd naar de Glodok-gevangenis. De gevangenen bleven daar onder de meest afschrikwekkend omstandigheden, het eten bestond uit twee keer per dag wat rijst en stijfselpap van aardappelmeel dat Ongol-Ongol werd genoemd. De enige groente was wat vitamine-arme kang-kung. Wel geschikt voor vegetariërs maar niet voor gevangenen die aan zware lichamelijke arbeid deden.
Om 07:00 was het appèl met gezicht richting Japan, Nippon Banzai (eer aan de Keizer) roepend. Sommigen verbasterden dat in Nippon Bangat ( Nippon Schurk) maar dan grepen de sadistische Indonesische bewakers hardhandig in. Daarna was er tijd voor Japanse les: yotskit (geef acht),yasme (op de plaats rust) , bakaré (ingerukt mars). Daarna het tellen van één tot acht. Iet,ni, san si, go, rok, sie,hat.
Bovenstaande is het verhaal van Ted Plas, één van de overlevenden van de Glodok-gevangenis.
Van de 350 Nederlanders, nadien ook wel Buitenkampers genoemd, stierven er velen onder verschrikkelijke omstandigheden. Ze werden onthoofd, doodgemarteld, verhongerden of stierven als gevolg van een tropische ziekte.
L. de Jong meldt dat in Glodok 80 van de 350 geinterneerden stierven. In de Tjipinanggevangenis ,waar de zieken werden geinterneerd was het sterftepercentage bijna 60%.
De weigering deel te nemen aan de strijd van de Japanners en het verblijf in de Glodok-gevangenis werd in de jaren tachtig, althans in Nederland, niet gezien als een daad van verzet. De Commissie die moet beoordelen wie recht had op het Verzetherdenkingskruis wees verzoeken van voormalige Glodokgedetineerden af.
In Nederland werden voornamelijk na de oorlog daden van Verzet gepleegd en gehonoreerd.
De PID was niet het politiekorps van de Indonesiërs. De Politieke Inlichtingen Dienst was gelijk aan in Nederland de BVD, nu AIVD. De ondervragers van de PID konden harder meppen dan de Japanners. Uiteraard. Van de Japanners wisten we het wel, die Indonesische ondervragers moesten nog scoren voor hun CV. Zie Javapost 9 juni 2011 Belanda kira kira betoel. En het is de Kenpeitai.
Wel een erg zurig en heel onnauwkeurig commentaar van dhr Somers maar wat kan ik van een jurist verwachten?
De PID (Politieke InlichtingenDienst) in Ned. Indie bestond officieel van 1916 tot 1919 en werd toen opgeheven. Zijn taken gingen later over naar de Algemene Recherche Dienst, ARD. De naam PID bleef in het dagelijks woordgebruik bestaan ook omdat in Soerabaja en Semarang de stedelijke politie een afdeling had onder de naam PID.
De situatie veranderde bij de invasie van Japanners in Ned. indie. Kempetai is afgeleid van Ken (wet) en Hei (volk) . Trekt men deze woorden samen, rekening houdend dat Japans een tekenschrift is waarvan de uitspraak weleens kan veranderen, dan komt men wel tot het woord Kempeitai maar in het Maleis/Bahasa indonesia komt men ook Kempetai tegen. Maar dhr Somers zal het wel beter weten.
De Kempetai was oorspronkelijk de Militaire Politie van het Japanse leger maar meer en meer ontwikkelde het zich tot een geheime politie, naar het bekende voorbeeld van de Gestapo (GEheime STAatsPOlizei)
De Kempetai in Ned.Indie was onderverdeeld in 3 secties: Shomuhan (administratieve aangelegenheden), Kemuhan (criminele politie) en Tokkohan (politieke onderdeel dat zich richtte op opsporing van anti-Japanse activiteiten. Het onderscheid tussen de laatste twee secties was in de praktijk te verwaarlozen.
De Japanners maakten bij het vuile werk gebruik van Indonesiers (Nederlandse onderdanen, in de koloniale tijd tweederangs burgers), die dienden als verklikkers, bewakers, ondervragers etc, maar altijd onder verantwoordelijkheid van de Japanse Politie.
De Kempetai en hun Indonesische handlangers hadden een veelomvattend controle (Orde en Gezag, meer een schrikbewind) over het bezettingsgebied in Ned.-Indie, ook tegen het einde van de oorlog.
Hoe die situatie plotseling en in een paar dagen tijdens de Bersiapperiode veranderde mag toch wel onderwerp van onderzoek zijn, als ik sommige verhalen van ervaringsdeskundigen mag geloven.
Ik ga ervan uit dat de Indonesiers de macht van de Kempetai gewoon overnamen, de Kempetai had tenminste gedetailleerde informatie over Indische Nederlanders die in de ogen van de Kempetai als onbetrouwbaar i.c. anti-Japans werd aangemerkt (zie bvb Glodok-gevangenisverhaal) .
Hierover hat Kecik wel iets kunnen zeggen, hij organiseerde de Militaire Politie (navolger van de Kempetai?) in Surabaya tijdens de slag om Surabaya en hij had wellicht kennis over de namenlijsten van gevangen te nemen Indische Nederlanders, die in bezit was van georganiseerde groepen ook wel Pemoeda’s genoemd. Maar ook dat zal dhr Somers beter weten, hij was tenslotte in Surabaya in die tijd.
“De Japanners maakten bij het vuile werk gebruik van Indonesiers …”
Hebben ze voor het vuile werk ook gebruik gemaakt van Indo’s?
“De naam PID bleef in het dagelijks woordgebruik bestaan ook omdat in Soerabaja ” Vandaar dat ik de PID noemde die harder mepten dan de Japanners. Daar heb je geen jurist voor nodig om dat te weten, gewoon een sinjo in Soerabaja. Daar heette het inderdaad nog de de PID. Grappig, zonder vertaling naar BI.
Ik gebruik in de spreektaal vaak ten onrechte ook de spraak: Kempeitai. Vóór de p bekt een m makkelijker dan een n. Maar het is echt een n.
“de Kempetai had tenminste gedetailleerde informatie “Het hoofdkwartier van de Kenpeitai in Soerabaja was in het gebouw van de Raad van Justitie. Dat gebouw is volledig verwoest en uitgebrand. Weinig archief over. Deze sinjo heeft alleen rokende puinhopen gezien.
“Maar ook dat zal dhr Somers beter weten,” Deze sinjo, inderdaad in Soerabaja in die tijd, werd niet opgepakt volgens de een of andere lijst. Met een vrachtauto gingen ze in de Setailstraat van huis tot huis en daarna richting Simpangclub. Deze sinjo uit Soerabaja weet dus niets van een lijst af. De eerste lijst waarvan ik me ben bewust was de passagierslijst op HMS Princess Beatrix. Maar misschien weer onnauwkeurig als altijd?
Heer Van den Broek,
Staat u mij toe, enkele correcties:
– In september 1944 werden ca. 80 jongens in Batavia geïnterneerd in politiecellen;
– deze groep ging in januari ´45 naar Glodok. Verder werden in periode jan-mrt ´45 nog in totaal bijna 600 andere jongens en mannen uit West-Java geïnterneerd in de Glodok-gevangenis. In totaal zaten ca. 670 jongens en mannen in Glodok in deze periode.
– Niemand werd hier onthoofd of gemarteld (in engere zin); ca. 75-80 geïnterneerden overleden aan ontberingen (weinig voeding, slechte hygiëne). In Glodok zelf slechts een handvol; zieken werden overgebracht naar ziekenhuis Tjipinang gevangenis; dáár stierven ca. 70 Glodok-geinterneerden.
Dit is niet om af te doen aan de zwaarte van de internering. Het zijn echter de feiten die tellen.
Sta mij toe in dit verband ook de aandacht te vestigen op de “Ngawigangers”, de Indo-Europese jongens (en enige mannen) uit Semarang en andere plaatsen in Midden Java, die evenals de “Glodokers” weigerden loyaal te zijn met de Japanners.
Zij werden begin 1945 opgepakt, overgebracht naar Ngawi en geïnterneerd in Fort Ngawi, het oude Fort Van den Bosch. De omstandigheden daar waren erbarmelijk. Nauwelijks eten, hard werk, veel slaag. Met name de Indonesische bewakers (Heiho’s) leefden zich uit op de gevangenen, merendeel nog jongens. Sterftecijfer was zeer hoog. Ook na de bevrijding stierven er jongens door stress en uitputting.
Pak Pierre
Vanavond dus, deel 1
Pak Ron,
Zoiets,dus U bent gewaarschuwd.
siBo
That is so funny!
citaat uit Andere Tijden: “De blanke bewoners verliezen hun macht en worden in kampen geïnterneerd . ………Blijft over de grote groep Nederlandse staatsburgers van gemengd bloed, driekwart van het totaal – zo’n 200.000 mensen, die niet wordt geïnterneerd. Deze groep moet, net als Nederlanders onder Duitse bezetting, zien te overleven onder nieuwe machthebbers, met nieuwe regels”.
Wat wil Andere Tijden met deze volzinnen zeggen?Niks toch? Wat willen ze er mee verklaren? Nog meer dan niks toch?
En dan dat woord “mengbloed”…. Het gaat weer over rashondjes en raspaarden. Termen zo overgenomen uit de koloniale periode die ook nog na 70 jaar worden gebruikt. Maar er wordt in Nederland wel hard getoeterd over Zwarte Piet maar gemengd bloed, toch wel een fascistische en NSB-term mag zo maar gebruikt worden en ook nog eens op de TV.
En dan die overeenkomst (welke) tussen Nederlanders onder Duitse en Japans bezetting. … Ze willen het nooit begrijpen. De versimpeling aan de macht.
Dat voorspelt niks goed voor dat onderzoek naar de koloniale oorlog.
Heer van den Broecke, het ergste is dat dir blanda’s nooit hun geschiedenis hebben begrepen of verstaan.
Bij welk volk behoren we eigenlijk?
Gisteravond gingen mijn vriendin en ik naar een concert, de lokettiste zei: ” Leuk twee Indonesische mensen samen”.
Ik zei Indo’s: Mij mogen ze best plaatsen onder de noemer Chinees of Javaan, maar zij is zo licht van kleur en totaal geen zwart haar.
Hoe tog dese; willen ze ons niet zien als nazaten, waarvan enkelen het product is van Baboe Siti en de marinier die haar bevrucht heeft in de bijkeuken of moet dit alles stilgezwegen worden door die lachebek van een Rutte en zijn vorige regeringen.
Als ik er zo over praat, zegt mijn vriendin altijd dat ik negatief denk of praat, nu is ze er zelf bij en hoorde het uit de mond van die vriendelijke blanke lokettiste.
Wie heeft er hiervoor een verklaring; ik ben er mij van bewust gelijk te hebben, maar misschien dat een andere vindt dat ik zwartgallig ben( ook al zo’n raar woord.)
Mvg.Jos H Crawfurd.
Nee, u bent beslist niet zwartgallig. Ik had er ook echt wat van gezegd. Mijn wederhelft, kennende haar van haar jonge jaren, had misschien haar handen gebruikt.
Vertel over die jonge jaren..
Heel kort. In de Haagse Morgenstond stond ze als 14 jarige bekend als een Tomboy. Menig jonge jongens die b.v. haar step namen, kregen met haar vuisten te maken. Later heeft ze 5 jaren op een karate school gezeten.