Een gouwe ouwe uit 2007, maar nog steeds komt dit lijstje terug op het internet. Op sites en soms in fw-mails. Nog maar eens dan, omdat het kerst is :
Nota bene!!! Deze bewerkte, uitgebreide en reshuffelde bloemlezing is ooit samengesteld en later bijgewerkt en bijgesteld door een gemêleerd gezelschap van mensen met Indo-roots. Het is evident dat deze Bloemlezing in de loop van de tijd, door geïnteresseerden, ook is overgenomen, gebruikt en doorgestuurd. Lees verder.
-
- en
Indische Soos -
- Het archief van Indisch4ever
is best wel te filmen !!
...................
...................
.......... Bekijk ook
de archipelsite
met honderden topics.
Zoekt en gij zult vinden. ! -
Indische portretten
ingezonden door de lezers.
-
Thomson
Nassauschool Soerabaja
Depok
Wie is deze familie
Wolff
Tankbataljon Bandoeng 1939
Is de bruid Günther?
Wilde en Waldeck
Brouwer en Hagen
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
XXXXXXXXXXXXXXXXXX
Kerst 1930 a/b Baloeroan naar Indië
XXXXXXXXXXXXXX
Bertha Lammerts van Bueren-de WitXXXXXXXXXX zwieten 214
Bisch
!!!!!!!!!!!
Detachement Verbruiksmagazijn,
Hollandia
van Hall
Smith
Emy Augustina
Detajongens
von Stietz
de Bar
Soerabayaschool ca 1953
Wie zijn dit ?
Damwijk
Klein
IJsselmuiden
van Braam
Zuiderkruis
Foto
Koster
Versteegh
Baume
Falck
Boutmy
Otto
oma Eugenie Henriette Smith
Meliezer-Andes
christelijk lyceum bandoeng
christelijk lyceum bandoeng
Saini Feekes
Mendes da Costa
Anthonijsz
Bromostraat
Wie?
Tambaksari/Soerabaja-1946
Ornek
van Dijk
.Haacke-von Liebenstein
Theuvenet
Sollaart
Berger-de Vries
Foto's gemaakt door Henrij Beingsick
Augustine Samson-Abels
Samson
Huygens
Hartman
Otto en Winsser
Marianne Gilles Hetarie
Constance en Pauline
Versteegh
Lotje Blanken
Charlotte Hooper
John Rhemrev
Schultze
W.A. Goutier
Otto-Winsser
Bastiaans
Verhoeff
Beisenherz
Stobbe
Wendt-van Namen
Harbord
Pillis-Reijneke
Nitalessy-Papilaja
Reijneke
Oertel-Damwijk
Bruidspaar te Semarang
Daniel
Krijgsman
van Dun
Ubbens en van der Spek
Kuhr
Oertel
Nijenhuis-Eschweiler
Wie ben je
Philippi-Hanssens
Tarenskeen-Anthonijsz
Hoorn-Dubbelman
Mendes da Costa
Palembang
Indisch4ever 
Ik neem de eer wat afsluitende opmerkingen te maken.
Iemand merkt bescheidenheid voor Indischen als deugd aan en dat vind ik wel het allerlaatste wat een Indo nodig heeft, of het moet valse bescheidenheidheid zijn. Wat heeft deze ondeugd ons gebracht behalve dat Indischen met de kop tussen de schouders niet boven het maaiveld uitkomen. Schrijver dezer geeft helemaal niet aan waar dit euvel vandaan komt, geeft geen verklaring of dat zo evident is maar het lijkt me even evident als de botol tjebok.
Iemand betitelt mijn schrijfsel als pseudo-intellectueel en deze eer vind ik toch wel wat te veel van het goede , ik haal dat niveau niet eens en dat pseudo laat ik over aan andere schrijvers, die het meer verdienen.
Iemand heeft geschreven dat we ons niet zo nauw met definities moeten bezig houden maar ik vraag me af waar dit item dan over gaat als het niet over de definitie van Indo is. Je kan er wel zo lukraak over schrijven maar op een gegeven moment begrijpt niemand meer waarover het gaat en wordt zoals Boeroeng het zegt een “zooitje2, waar we zelf schuldig aan zijn omdat we argumentatieregels niet volgen en niet bestuderen wat er al gezegd is.
Maar hoe gaat het verder want we kunnen de Indo niet in de Hollandse kou en volgende generaties (de n-de) met lege handen laten staan. Er is een perspectief
Oostindie schrijft heel verhelderend in zijn boek “Postkoloniaal Nederland” dat identeit, het Indo-zijn een vaag begrip is, het heeft evidente straatwaarde (de voorgaande discussies zijn hiervoor een duidelijk bewijs) in het algemeen taalgebruik. Het begrip is een ambigue mengeling van harde essentialische betekenissen (zie Tjalie Robinson) als zachte constructivistische (zie het botol tjeboklijstje van onsamenhangende, zin- en betekenisloze kenmerken). Er tekent zich een wetenschappelijke consensus af dat collectieve identiteit beter als PROCES en dus als voortdurend in beweging, dan als vastliggend resultaat, waaraan onze tempo doeloe schrijvers zich aan schurken, kan worden begrepen.
Ik beschouw het proces als een betekenisvolle verhaalslijn waar de kernelementen van het Indisch-zijn geduid worden. Ikzelf begin mijn verhaal (als procesonderdeel) bij de generatie van mijn ouders, maar eigenlijk bij mijn inlandse oma. Mijn inlandse oma verhaalde over haar Indie, het inlandse Indie, haar mystieke wereld (geesten) en de overweldigende natuur (ook geesten). Zij gaf mij de holistische (alomvattende)beschouwing in al zijn aspecten, eigenlijk de oorsprong van mijn Indische roots, als persoon en niet als plaats zoals Indonesie. Het verhaal van mijn ouders is het verhaal in Nederland van een onbegrepen, miskende en ondergewaardeerde generatie. Ik moest goed mijn best doen en onbewust/bewust vecht ik tegen de miskenning, de onderwaardering en onbegrepenheid als een soort plaatsvervanger van mijn vader. Maar ik denk niet aan te passen want dat heeft een vervreemdende werking t.o. mijn oorsprong en bedreigt mij Indische visie van het leven. Dat element van niet van hier, daarom bewust van het anders-zijn, een andere geschiedenis hebbend en dus de beschouwer en buitenstaander is altijd mijn kenmerkend element. Belangrijk element is dat mijn generatie de eerste generatie Indo is die in volle vrijheid kan kiezen. Dat heeft zij ook gedaan, ik denk hierbij aan Marion Bloem, Jill Stolk, Rob Piette, Glenn Pennock, Alfred Birney etc.. Zij passen zonder uitzondering in de verhalende Indische traditie.
Wat tenminste bij mij een rol heeft gespeeld naast de vrijheid tot..is zoals Tjalie het beeldend uitdrukt de drang tot ruimer leven groter is dan de drang tot kleiner leven. Ik denk dat ik daarom naar het buitenland ben gegaan om die drang tot ruimer leven, de weg naar de horizon te volgen. Daar komt nog bij dat daar geen sprake is van een Nederlandse dominante cultuur, dus met dat schijnprobleem hoef ik me niet bezig te houden De afbakening is dan gmakkelijker en kan het Indische verhaal minder aantasten. Op deze weg neem ik altijd wel wat cultuurelementen mee maar pas mij niet aan om mijn eigenheid niet te verloochenen. Ik denk dat mijn ouders die boodschap onbewust hebben gegeven, alsof het een soort roeping was een onbekend Moederland te ontdeken alwaar we het Indie weer kunnen beleven.
David Byrne zingt in This must be the Place, “Home is where I want to be”en dan zit ik hier lekker in Zuid-Italie, veel Italiaanse kenmerken herken ik als Indisch (familie, dodenverering, hartelijkheid en gastvrijheid en ruimer leven, de horizon is veel ruimer en dat geeft een andere perceptie op het leven. Dan denk ik: dit is Indie, ik vergelijk het met de verhalen, want ikzelf heb er niet bewust geleefd.
Ik heb wat zand van het graf van mijn vader en oma bij mij bewaard en dan voel ik mij thuis. Maar het verhaal is nog niet af, want het Indisch-zijn is altijd in ontwikkeling.
Zou het voor sommigen toch de tjabé rawit zijn….?
Ik ga ook snurken. Selamat tidur.
Volgens het lijstje en de bovengenoemde stories is de verbondenheid de botol tjebok, daar wordt het meest over gesproken op dit topic . Een toevallige voorbijganger zal denken dat Indo’s met een fles al dan niet met mineraalwater over straat lopen om naar de wc te gaan..
P. de la Croix geeft als enige aan dat het om “Etiquette” gaat, de kleine ethiek in de omgangsvormen Hij neemt helaas niet de gelegenheid te baat om aan te geven welke gedragsregels belangrijk zijn en welke niet (hierarchie of needs), wat de historie van deze gedragsregels is en welke betekenis zij voor de indische cultuur hebben en hoe die in de Indische cultuur te plaatsen is. Hij geeft niet aan wat hij van deze regels zo typisch Indisch en wat Indonesisch of Nederlands zijn Hij verklaart niet de samenhang tussen de verschillende gedragsregels en classificeert niks. Hij verklaart in wezen geen enkele malle moer in de zuivere betekenis van het woord.. Hij gaat er niet verder op in en zegt dan heel vrijblijvend : “leuke bloemlezing waar iedereen het hare/zijne uit kan plukken.
Ik had toch iets meerverwacht dan zo’n lullig lijstje, zonder enige inhoud en betekenis, zonder enige geschiedenis. Ik had toch enige verklaringen over en enig samenhang verwacht in het lijstje. En ik krijg de indruk dat de meeste schrijvers het lijstje helemaal niet gelezen hebben want dan hadden ze wel wat storende fouten ondekt.
Desalniettemin blijft het een lichtvoetig botl tjeboklijstje en is dat dan ons “Indisch Erfgoed”.
Is dat dus wat de Indische generaties aan het nageslacht doorgeven. Dan kan ik best begrijpen dat volgende generaties er niet in geinteresseerd zijn want wat is zo interessant aan zo’n botol tjebok. En dan begrijp ik best waarom het Indisch-zijn uitsterft, met het botol tjebokwater weggespoeld.
En dan die boekaanbeveling “Postkoloniaal Nederland”. Als dat boek zo relevant is, waarom verklaart Pak Pierre niet wat in dat beroemde hoofdstuk staat maar hij laat dat wijselijk over aan iemand anders. En waarom zegt hij niet dat Gert Oostindie in dat bewuste hoofdstuk bladzijden volschrijft over Tjalie Robinson en Guus Cleintuar, de grote voorlopers van de Indischen in Nederland, schaamt hij zich voor deze Indo’s??? Hij leutert wel door over emigratiebewegingen in andere landen en dan ontgaat mij de relevantie van de laatste opmerking ..
En al die banaliteiten en open deuren zoals ……”De meeste boeken die geschreven worden over de na oorlogse generaties vallen me tegen. Ze worden te vaak geschreven door historici ipv antropologen”…….. En wij begrijpen natuurlijk gelijk dat antropologen/sofen die boeken moeten schrijven. Een bloemlezing der banaliteiten en platitudes wordt gratis ter beschikking gesteld.
En dan deze stuitende uitspraak….Ik heb mijn afkomst nooit verloochend, maar ik heb ook nooit de behoefte gehad die fervent en bij iedere gelegenheid uit te dragen…. … En dat wordt ook nog eens door anderen beaamd..Maar wat wil je met je Indo-zijn, navelstaren….
Ik heb bovenmatig respect voor Ted Hartman, die elke maand en jarenlang voor de Japanse ambassade staat om genoegdoening te krijgen, met trots kan ik zeggen hij is mijn vriend alhoewel wij van verschillende generaties zijn, ik heb bovenmatig respect voor Bo Keller die jarenlang gids is bij het Bronbeekmuseum. Bij deze mensen straalt het Indisch-zijn, de geschiedenis af en aan Tante Lien daarentegen niet.. Zij komen op een natuurlijke en trotse manier voor hun Indisch-zijn. Zo wil ik me ook gedragen, de klein ethiek, met een trots hoofd en bewust Indo zijn.
Zij hebben wat te vertellen aan het nageslacht, En ik wil weten hoe die bloemlezing daarin past.
Apropos, ik weet niet wie die titel aan het topic heeft gegeven maar Indische Nederlanders in de VS of Australie noemen zich geen Indo.
Of het moest zijn to be Indo or not to be Indo that’s the question, maar misschien is het beter te lijden.
Ach ja PPvdB … ieder vogeltje zingt nu eenmaal zoals het gebekt is.
Voor zover ik geacht word een antwoord te geven laat ik het hier bij.
Ik zoek de balé balé op en ga lekker slapen.
PP
Peter,
De titel “to be indo” is van mij .
Bij het maken van een topic heb ik niet zoveel tijd om te gaan wikken en wegen over een titel.En idd .. ik geloof dat ik toen ook dacht aan de frase ‘that’s the question’. Het leek me wel toepasbaar.
De titel pretendeert niet dat er een sluitende definitie van “indo” te vinden is in het lijstje. De mensen – meest jongeren, misschien wel 20 personen – die het gemaakt hebben, .hadden ook niet de bedoeling een sluitende definitie van indo weg te zetten.
Dat is maar goed ook, want dat bestaat helemaal niet.
Wat valt er te zeggen en te bedenken over het indoschap, het Indischzijn ?
Een hele hoop…. en dat lijstje is een begin, een uitingsvorm
een springplank naar een diskussie,
maar ook vooral…..
gewoon voor de lol.
Niet zo zuur doen dan.
Zag een paar weken geleden een spreuk. Met een kleine variatie dacht ik aan een toepassing voor al die verschillende Indo’s; wit of bruin, totok of kulit langsep, met lichte of donkere kijkers, mèt of zonder hidung pesek, met slenterpoten of high heels….. :
“Indo’s zijn als eilanden, ogenschijnlijk los van elkaar, maar onder de oppervlakte altijd met elkaar verbonden…”
Bagus of niet?
Salam.
Wah …. bagus sekali Pak.
Maar soms vliegen die verbonden Indo’s elkaar toch in de haren. Rollen over straat om een stukje témpé of gerèh.
Zal wel komen door overmatig tjabé rawit gebruik.
Pak Pierre
Nu je dit vertelt, Pierre, denk ik met weemoed aan die tijd…….
We woonden in de buurt van een ijsfabriek en dan moest ik vaak voor een paar rupiahs een plak ijs halen. Die toekang es zaagde dan een stuk van dat immense blok, touwtje van een pisangbladnerf erdoor en dan snel naar huis. We hadden toen een oude met bladtin beklede theekist vol zaagsel (we hadden er nog een maar dat was onze beraskist met hangslot…tegen muizen en diefstal, sleutel bij Ma).
Dàt was toen onze ijskast. Voor het eten werd de grote thermoskan in de eetkamer gevuld met stukken van dat ijs. Hakken….
Later kwam inderdaad de frigidaire. Zo’n spierwit ding van General Electric of Westinghouse, dacht ik.
Ik denk er nog vaak aan. Mijn ijskast is daarom ook kingsize en echt Amerikaans (standalone dubbeldeurs). Ik heb in de loop der tijd geleerd dat een ijskast ALTIJD te klein is….hahaha. Moest lullen als Brugman om mijn vrouw te overtuigen omdat we nu maar met z’n tweeën zijn. Het is een gigant van roestvrij staal geworden. Links in de freezer mijn tahu isi, mijn oerap oerap, tapé singkong, brood, tempeh, spekkoek, kelapa muda, etc, etc.
Rechterkant is een hele tray special bestemd voor mijn sambelans: sambal trassi, chinese sambel, hete Surinaamse sambels, sambel rawit en sambel om te koken. Verder gekookte rijst en allerlei leftovers, dandang en pannen gaan erin….segala2. Sudah, een echte Amrindo-kast geworden. En als je ’s avonds openmaakt, adoeh…alsof je voor een verlichte etalage staat…..een genot om te kijken, eigenlijk een beetje verlegen om te vertellen. Mijn vrouw roept altijd: wat zit je toch te zoeken? Maar ik wil niet op mijn knieën liggen en in zo’n ingebouwd hok zitten loeren waar alles eruit valt en je niks kunt vinden……..
Altijd ijswater met blokjes op tafel tijdens het eten; winter of geen winter.
Ik ben een waterdrinker dus inderdaad met ijsautomaat voor es pasra en halve maantjes voor stroop susu of rozenstroop……
Laten we eerlijk zijn; onze Indische cocktails zijn toch onovertroffen?
Tjendol met santen en gula jawa met nangka, dawet, tapé ketan, tjintjao en es keproek……. ik was op zakenreis in Jkt met een Fransman (zakenpartner) en hij zag me dat eten. Ik zei op zijn vraag: “proef maar eerst…”. Nou, heb dat grote glas niet meer teruggekregen. Hahaha.
We hebben de nasipadang alle eer aan gedaan met glazen tjendol erbij…. Al lui, wel terusten maar, moet mijn ngiler even afvegen.
Sekali Indo, tetap Indo…betul itu. We zijn wel erg wellustig denk ik.
Ps. ik herinner me naast de selassipitjes ook de buah tempayan (ziet eruit als gedroogde pruim…ayo geen grapjes) voor de stroop. Maar kan dat hier niet krijgen, van welke vrucht is dat? (mss weet vriend Sigeblek dat?)
Habis perkara? De behoefte van de mens om ergens bij te horen is zo oud als de weg naar Jacatra. Zal ook wel een evolutionair voordeel hebben gehad: Bersama-sama, gotong royong, eendracht die macht maakt.
De een wordt daarom voetbalhooligan, de ander vrijmetselaar, een derde wil per se Indo zijn.
In alle discussies op I4E over de vraag naar de karakteristieken van de ware Indo heb ik één kenmerk gemist: Die mysterieuze blauwe vlek op het achterste, bij de geboorte.
Is die er niet geweest of niet door tenminste 3 betrouwbare getuigen geconstateerd, dan hebt u pech gehad. Causa finita, habis perkara, sluit de boeken, jaag andere doelen na.
Overigens maak ik van de gelegenheid gebruik om alle lezertjes ook een zalig uiteinde (= de broetoe van 2011) toe te wensen.
Voorzichtig met de illegale mertjon tjina, dan komt u heelhuids 2012 binnen.
Ik ga nu bij de Totokburen Totokoudjaar vieren. Oliebollen, appelflappen, haringsalade, champagne.
In het nieuwe jaar thuisgekomen nog snel naar de ijskast voor een restje bami. Once an Indo, always an Indo. Tetap!
Pak Pierre
In die laatste zin schuilt de kern van de zaak: wees blij met wie je bent….all inclusive.
Heb je ook zo’n Indische ijskast met verzwaarde scharnieren en véél licht? (kan je thuis de hele dag winkelen).
Heb me op al die oliebollen en liflafjes goed voorbereid met een dampend hete bamiesoep Sui Kau (garnalenballetjes à la Wonton) met fijne bamie en verse daon bawang (lente uitjes).
Wat zijn we toch wellustig (we lusten het wel) haha
@ Pak Wouter
Indische ijskast? Ik weet niet eens hoe zo’n ding er uit moet zien. Voor de oorlog moeten wij er een hebben gehad, maar bij de komst van de Japanner gerampas natuurlijk en daarna niet meer in huis gekomen.
Ik was te klein om mij onze ijskast te kunnen herinneren, maar mijn moeder sprak wel eens over “de frigidaire”.
Ik heb nu een “Amerikaanse” ijskast (doch made in Germany), zo’n hoge met 2 forse deuren die wel in stevige scharnieren moeten hangen. Overigens niet gekocht om de hele dag te kunnen belanja, maar voor de ingebouwde ijsblokjesmachine en de koudwater automaat.
Thuis in het hete Semarang hadden we na de oorlog dus geen ijskast. Daar kwam wel de toekang ès 2 of 3 x in de week langs. Die had achter op zijn fiets een verlengde gontjèngan waarop een druipend blok ijs, gewikkeld in een karung. Je kon zijn gehak al van ver horen. Dan werd mijn zusje of ik met een pan de straat opgestuurd om de toekang ès op te vangen. Hij hakte de verlangde portie ijs met een bendo (kapmes) en een ijzeren staaf van zijn blok in onze pan waarmee wij vervolgens naar binnen snelden om het ijs te verdelen over 2 thermosflessen. Voorraadje waar we zuinig mee moesten omspringen. Voor het rantsoen rozenstroop, soms met selasi en héél soms degan.
Ik dacht: “Later, als ik groot ben, koop ik een Amerikaanse ijskast met ijsblokjesmachine”. En zo geschiedde.
Pak Pierre
Lailahlaillalah……onze eeuwige mantra op deze laatste dag van het oude jaar: “wie Indo, wat Indo, waar Indo en hoe Indo….”
Bovenstaande reacties wijzen op onze voortdurende dwaaltochten naar erkenning en identiteit. Nog steeds of alweer de vraag: “wie ben ik?”
Allahtobat, het is niet zwart en ook niet wit en die vervelende Indo’s zijn nergens onder te brengen, niet in een hokje te stoppen en ook niet voor één gat te vangen…(nou ja..) hahaha……
Ze houden echt van alles: van rauwe haring tot ayam rujak, van oliebol tot spekkoek, van kopi tubruk tot latte macchiato, van blond tot zwart, van kroncong tot smartlap, van ngobrol tot literatuur, van cendol tot Chardonnay. Sudah…alles.
Vooral houen zo, lieve mensen, niets aan veranderen…gewoon genieten van alles wat ons gegeven is. Go with the flow…niet kiezen, dat hoeft nu niet meer. Dus habis perkara, toh? Hoort ook bij ons: aanpassen; toepassen met behoud van de dingen die ons lief zijn.
Lijkt de evolutieleer wel van pak Darwin (nee, niet die brigen RI)
Luitjes, probleemsjouwers en eeuwige twijfelaars…
Proost, hoor op een zalig uiteinde (en de brutu van de zwartzuurkip…). Aduh, so lekker dese…ssiiiiiiip. Kluiven en zuigen kunnen we ook als de beste…..liefst met onze tien geboden. Koh niet so moelek doen…we zijn nou eenmaal geen three of a kind, toh? We zijn compleet, namanya
??? Hoe doe je die citaten in het geel, Boeroeng?
Doe de blockquote-codes CJ
Interessante bron waaruit je geciteerd hebt, Pak Geblek:
http://www.dbnl.org/tekst/groe050wegt01_01/groe050wegt01_01_0005.php
Dan heb ik de rol van Maleis als spreektaal toch erg onderschat, als er staat:
[quote]De in Indië geboren Europeaan W.A. Engelbrecht meldt in 1867 dat vrijwel elk in Indië geboren Europees kind Maleistalig opgroeit en het Nederlands als vreemde taal aanleert:
‘Want hoezeer veel ouders zich beijveren de kinderen dadelijk bij het spreken het Hollandsch aan te leeren, maakt de omgang met de maleische bedienden, die niet te weren is, dit meestal niet goed mogelijk. Maleisch is dan ook gewoonlijk de eerste taal die door alle kinderen in Indië gesproken wordt, en bovendien op de scholen, waar een vermenging van Europesche en niet-Europesche, Maleisch-sprekende kinderen niet wel te vermijden is, de lingua franca van de eerstbeginnende en jongste schoolbezoekers onderling.’ (Engelbrecht 1867:242.)[/quote]
Al staat er ook dat e.e.a. veranderde tegen het eind van de 19de eeuw. Meteen daarop een anekdote van een HBS-leraar over de populariteit van bv. Petjok onder de leerlingen.
Het Boek van Kees Groenebeer “Weg tot het Westen”KITLV ISBN 90-6718-063-7
1ste blz staat ook : “De kennis der Nederlandsche taal is voor ons een onuitputtelijke bron van genot ; zij omtsloot voor ons zoveel schoons , van welke bestaan wij te voren geen flauw vermoeden hadden
Raden Adjeng Kartini 27april 1902.
Er is ook een Engelse uitgave , interessant voor onze broeders/zusters Amerindo’s .
Er zijn ook andere boeken die je op internet kan lezen zoals van Bas Veth .
Ook interessant om te lezen Het Nederlandsch in Indie van Dr G.J Nieuwenhuis.
Boek is eerbiedig “opgedragen”aan Z. Exc.J.P.Graaf van Limburg Stirum, omdat het op de gedachte bouwt , die zijn werk in Indie bezielde , de voortgang van het Indische volk te binden , aan de hoogheid van de Nederlandsche naam , en de bestendiging van de Nederlandsche gedachte.
Wat ik vreemd vind is een artikel van NRW , te lezen o.a bij :
http://indonesie.actieforum.com/t5758-nederlandse-taalpolitiek-in-indie-anders-dan-in-west-indie
Si Jeroen heeft een paar cijfers gegeven.
Hier heb ik een quote:
Er wordt wel beweerd dat de beste sprekers van het zogenaamde Laag-Maleis waren ‘de half-cast Europeanen, zoogenaamde inlandsche kinderen, voor wie deze zelfde bahasa katjoean langen tijd de eenige taal is geweest’
Voor de meeste Indo-Europeanen was dit Maleis de moedertaal, de taal van het dagelijks leven: ‘hoevele kennen er onze taal nog nauwelijks als eene vreemde, wanneer zij reeds in het Laag-Maleisch, als ware dat hunne moedertaal, al hunne begeerten uitdrukken’, aldus de hoogleraar in de Maleise taal J. Pijnappel . Dit Laag-Maleis, dat op Java vaak gesproken werd met een geprononceerd Javaans accent , werd vaak vermengd met elementen uit het Nederlands, dat in veel gevallen de vadertaal was. Hier is dan sprake van een taal die wel wordt aangeduid als ‘Petjo’, een taalvorm die wel als een vorm van Indisch-Nederlands wordt beschouwd
Wel zou overigens het Indisch-Nederlands door deze vormen van Hollands-Maleis – vooral door het soldaten- en matrozen-Maleis – zijn beïnvloed: ‘het “griemmelt” toch in die taal van basterd-Maleische uitdrukkingen, of ook van naar den Maleischen snit verhaspeld Hollandsch, met een bijslag aan kromgetrokken Javaansch; terwijl de idiomen afwisselen al naar gelang der beroepen’ (Kalff 1915:3).
Het Petjo werd uiteraard, evenals het Laag-Maleis waar het immers ten dele op gebaseerd was, schadelijk geacht voor de ontwikkeling van het opgroeiende kind. Velen waren dan ook van mening dat met deze taalvormen, die vooral onder de Indo-Europeanen zo’n verspreiding hadden ondergaan, de strijd aangegaan moest worden.
*Dat was tot ongeveer 1900 ?.
Er werd zelf gesproken om de invloeden van de inheemse personeel tegen te gaan en men maakt zelf bezwaren dat op een gegeven moment te veel Inheemsen toegelaten kunnen worden bij de Bijzondere en Algemene E.L.S .
Ik ben in Soerabaja op een puur Nederlandse school geweest gerund door de broeders uit Oudenbosch. Prachtige school met prachtig onderwijs, bestaat nog steeds. Behalve de multiculti bevolking was er niets Indisch aan. Maar thuis was baboe Soep mijn baas. Zonder het te beseffen heeft zij mij ingewijd in de Coro Jowo, de Javaanse wereldbeschouwing, de Javaanse manieren. Wat moet ik nu doen to be Indo?
Gegeven uw antecedenten misschien alleen nog maar krom praten, batikshirts dragen, iedere dag rijst met tempé eten, niet brutaal zijn tegen de Totoks (dus ook geen kritische stukjes in en tegen de NRC schrijven), trouw blijven aan het koningshuis en bewijzen overleggen dat u de afgelopen 10 jaar tenminste 8 x de Pasar Malam Besar c.q. TT Fair hebt bezocht.
De ballotagecommissie zal dan zeker gunstig over uw toelating tot de selecte groep van Super Indo’s oordelen.
Pak Pierre
Ik zal het proberen! Trouw aan het koningshuis is niet zo moeilijk. Zijn minstens zo allochtoon als wij. Een goed 2012!
@Pak Pierre: zelf beleef ik veel plezier aan de uitwisseling hier. Zolang niemand elkaar uitscheldt/aanvalt… is zo’n stukje discussie toch nooit weg? Misschien zijn het platgetreden paadjes, maar voor mij is het allemaal nog relatief nieuw. En ik hunker naar correctie als ik in mijn berichtjes iets verkeerds heb geschreven.
@Jeroen: Ik volg je in wat je zegt over de invloed van de omgeving waar men woont. Een oude collega met wie ik goed overweg kon had een vader uit Bandoeng. Helemaal blank, maar ze vertelde dat hij in haar jeugd ook zekere Indische gebruiken had meegenomen.
Desalniettemin zou ik de situatie van de Nederlanders in Indië, en in het verlengde hiervan de Indo’s, willen vergelijken met de situatie van Indo’s in Nederland, ook al hebben we dan een appeltje en een peertje. Maar in die zin dat, zoals jij vaker zegt, Indo’s in Nederland in staat (en al dan niet bereid) zijn om vast te houden aan Indische cultuurelementen, Nederlanders in Indië dat ook zouden zijn. Al was het maar om zekere waarden en erfstukken van ouders of grootouders in ere te houden. Niet ontkennend dat een Nederlander die daarheen verhuisde zich inpaste in het nieuwe klimaat en landschap, de cultuur op de markt en op de straat, buiten de cultuur op het werk; terwijl het voor zijn kinderen -totok of Indo- de wereld was waarin ze opgroeiden.
Vernederlandsen vind ik een moeilijke term. Hoe pas je die toe op een persoon? Een Indo die in Nederland is geboren kan moeilijk vernederlandsen, want die is al Nederlands.
En dames en heren alstublieft, laat u niet weerhouden van verdere reacties op de Bloemlezing uit het artikel.
@boeroeng,
met verindischen bedoel ik niet verinlandsen. Ik bedoel dat nieuwkomers zich gaan aanpassen aan de indische cultuur van hun soortgenoten die er al langer wonen. In zekere zin is dat ook verinlandsen want kopi tubruk drinken en pisang goreng eten hebben totoks niet zelf verzonnen.
Sorry dat ik me zelf moet beantwoorden, ik moest even snel naar m’n werk hehehe.
Maar ik kan me wel vinden in je opmerking Boeroeng.
Ik verdedig vooral mijn stelling dat men vaak niet Hollands werd opgevoed (maar Nederlands-Indisch). En dat varieerde inderdaad per gezin, per generatie en per tijdperk. Waarbij de waarde om Nederlands te kunnen spreken ook varieerde.
De reden waarom ik dat denk heb ik al uitgelegd.
@ Jeroen
Maar dat is mijn idee ook….
Als je Hollands hier opvat als letterlijk het soort Nederlands wat te Holland was. In Indië was het soort Nederlandsheid natuurlijk anders .. wat je zegt dus.. Nederlands-Indisch.
De vrolijke nood ya?
Niet vergeten deze…
Ik zie dat mijn nachtelijke arbeid nogal wat heeft losgemaakt. Schuldbewust heb ik eerst gepoogd enige ordening in de vele reacties aan te brengen om puntsgewijs te reageren, maar al doende dacht ik “doe-ilah, waar begin ik aan” en “wie wil dit eigenlijk allemaal lezen”.
Campuran dus van westers rationeel denken en Indische luiheid. Typisch Indo. Overigens, voor wie het nog niet weet: “Indolent” komt – etymologisch gezien – NIET van “Indo”.
Ik bedacht bovendien dat over de onderhavige “issues” al boeken vol zijn geschreven.
Ik zou mijn bijdrage aan dit thema dan ook willen afsluiten met verwijzing naar een boek dat ik onlangs bij Selexyz in de ramsj kocht: “Post koloniaal Nederland – Vijfenzestig jaar vergeten, herdenken, verdringen” door historicus en hoogleraar Gert Oostindie (what’s in a name?).
In het licht van de hier besproken thema’s zou ik in het bijzonder ter lezing willen aanbevelen onder hoofdstuk 4, “De individualisering van identiteit”, het sub hoofdstukje “Indische identiteit, van Tjalie tot Indo4Life” (neen, “Life” is geen salah jetik), pagina 115 tot 124.
Verder plaatst het boek in hoofdstuk 7 onze Indo perikelen in internationaal perspectief door vergelijking van de Nederlandse ervaringen met post koloniale migratie met die van Frankrijk, Portugal en het Verenigd Koninkrijk (“Britishness en multiculturalisme”).
Pak Pierre
De meeste boeken die geschreven worden over de na oorlogse generaties vallen me tegen.
Ze worden te vaak geschreven door historici ipv antropologen.
Ook worden conclusies te vaak getrokken door uitspraken van de ondervraagden zelf ook als die niet in staat zijn om hun eigen cultuur te herkennen of kunnen benoemen. Een goede onderzoeker zou meerdere culturen onderzocht moeten hebben om met die kennis de verschillen bloot te leggen.
Er moet eerst onderzoek gedaan worden naar de Nederlandse cultuur. Dat onderzoek kan gebruikt worden om er de cultuur van de huidige Indo’s mee te vergelijken om de verschillen te kunnen zien.
Zo’n onderzoek zou gehouden kunnen worden in meerdere plaatsen, kleine en grote, binnen en buiten de Randstad. Daarbij vergelijk je de lokale Indo’s met de lokale ‘inheemsen’.
De meeste huidige onderzoeken over de na-oorlogse generaties vind ik goed bedoelde ‘afstudeer projecten’.
Ik zal dat boek graag lezen; ik zie nu op de site van de lokale bieb dat ie beschikbaar is.
@ Mas Lentze. Goed zo, leve de Bieb! Ik ben benieuwd naar je recensie, vooral m.b.t. het geschrevene op die pags. 115 – 124. Ik herkende er veel, zo niet alles in van wat ik uit eigen ervaring ken van het wereldje van de Indische “repatrianten” – grotendeels mijn wereldje dus – en van hun nazaten.
In antwoord op wat je aan mij schrijft in je volgende stuk: Natuurlijk beleef ook ik doorgaans veel plezier aan de gedachtenwisseling over allerhande Indo-zaken op I4E. Enerzijds leer ik er van, anderzijds kan ik er mijn eigen ei in kwijt (ijdelheid, uw naam is Indo). Ik verbeeld mij ook dat, als ik over mijn jeugdervaringen onder de tropenzon schrijf, ik bijdraag aan een stukje “cultuuroverdracht” aan volgende nieuwsgierige generaties.
Maar ik probeer wel selectief te werk te gaan, in die zin dat ik liever zwijg wanneer ik (in mijn eigen wijsheid) denk dat een bepaalde discussie heilloos is of het onderwerp uitgekauwd, of dat ik niets van waarde aan een discussie heb toe te voegen. Mijn goede wijze moeder zei altijd tegen mij: “Als je niets te zeggen hebt, hou dan je mond”.
We ontmoeten elkaar dus nog wel op I4E. Wellicht is het een idee voor jonge energieke eager beaver vertegenwoordigers van de 2de en 3de generatie Indische repatrianten om een Indisch Dispuut (Indische “Debating Club”) voor specifiek Indische thema’s op te richten. Indische kumpulans met eten, muziek en dans als hoofdschotel zijn er al geoeg.
Mooie naam voor het dispuut? Ik denk aan “Omong kosong”.
Pak Pierre
Jeroen, is het wel relevant om juist hier het onderscheid te maken tussen ‘Hollands uit Nederland’ en ‘Nederlands in Indië’? Deze discussie (wáárom??) is begonnen in de uitwisseling tussen jou en Boeroeng op het artikel ‘Indo-identiteit en de 3de generatie’, waar Boeroeng zegt dat de Indische cultuur stoelt op gelijke delen Indonesisch en Nederlands, terwijl jij van mening bent dat het Indonesische het zwaartepunt heeft.
Wat er hier aan Nederlandse cultuur ter zake doet, is júist die Nederlandse ‘import’ van de totoks in Indië. Waarbij ik me heel goed kan voorstellen dat de totoks die al generaties daar woonden, ook lokale cultuurelementen in hun leven hadden geïntegreerd, ‘verindischten’ dus. Máár wel nog altijd levend in een Europese bovenlaag waarbij de regering in Nederland het laatste woord had over het gouvernmentele beleid, en waar er steeds een influx was van Nederlanders die vanuit Nederland naar Indië kwamen om welke reden dan ook. Sommige bleven, sommige gingen weer, maar Indië moet een Nederlandse invloed moeten hebben blijven ervaren. Men moet daar op de hoogte zijn gebleven van Nederlandse kunst, literatuur, nieuws, men had in Nederland nog familie wonen. De taal van de heersende klasse was Nederlands.
Ik denk dat een volbloed Nederlandse vader die bereid was om destijds in de 19de eeuw een Indo-Europees kind te erkennen als zijn eigen (waardoor het kind dus voor de wet als Européés werd gezien), ook een meer dan oppervlakkige belangstelling zal hebben gehad voor de opvoeding van zijn kind, ook al lag de uitvoering daarvan misschien vooral bij de moeder en bedienden. En daarbij zou hij, zowel vanuit sentimentele waarde als maatschappelijk gemak, zijn kind bovenstaande Nederlandse, en bij uitbreiding Europese, cultuur hebben kunnen willen meegeven. En zoals Boeroeng al zegt, Indo-Europese moeders zijn al de volgende trap; al bekender met het Nederlandse dan bv. een Javaanse of Soendanese moeder.
MAAR ik onderschrijf wat je zegt over dat andere Europese invloeden naast de Nederlandse niet moeten worden onderschat. Zo heeft mijn opa’s familie een duidelijk Duitse invloed, en dat van mijn oma een wat minder duidelijk Franse.
@cj,
Ik geloof niet dat Indo-europeese moeders een stap verder zijn. We mogen niet vergeten dat het in Indie afspeelt, hoe meer generaties men er woont hoe Indischer men wordt. En dat geldt ook voor de volbloed Hollanders. Je ziet dat verschijnsel ook bij witte antillianen die al generaties daar wonen. Het gaat immers om cultuur dat zich aanpast aan de omgeving, climaat, mensen etc.
Hollanders droegen ook sarung kebaya, aten ook rijsttafel droegen ook djas tutup. En hoeveel Hollanders waren er in Holland die Maleis spraken, een baboe en keboen hadden en voortdurend in zomerkleding rondliepen ipv op klompen. Hoeveel Hollanders in Indie begonnen hun cariere met brood rondbrengen op de fiets, als boer of metaalwerker?
En heb je wel eens geprobeerd om in de tropen op het zelfde tempo te lopen als in Nederland op het heetst van de dag, siang. Ik wel, en ik ging bijna van m’n stokje.
Het calvinisme, wat volgens mij een van de kernwaarden van de Hollandse cultuur was ten tijde van Nederlands Indie is echt het tegenovergestelde van wat men in Indie als goed gedrag zag. Om daar te overleven zette je dat opzij en gaf met je ‘westerse’ tropenkleding onnederlands uitbundige feestjes met westerse muziek onder de tropische zon.
Dat is Nederlands-Indische cultuur, niet Hollands
Heden ten dage zijn we daadwerkelijk vernederlandst, maar er is altijd een punt van verzadiging. Gezien de vrijheid/vaagheid van de huidige Nederlandse cultuur zijn bepaalde heldere elementen uit de Indische cultuur dominant. Ik denk daarbij aan goed in de Indische opvoeding verankerde zaken als gastvrijheid, niet gierig zijn, respect voor ouderen, familiezin, lekker eten, harmonie bewaren, lol maken etc.
Je zou het Indisch-Nederland cultuur kunnen noemen.
citaat Jeroen
Zo lag het niet… dat een familie per generatie steeds verder verinlandschten … en steeds meer de band met Nederlands losliet.
Dat gold voor bepaalde familielijnen, maar die verdwenen uit de groep Indische Nederlanders, dus die overbleven was een uitgeselecteerde groep met een blijvende gehechtheid aan Nederland…. totdat hun kleinkinderen weer meer in de kampong opgroeiden bijv.
Wat ik en CJ bedoelen is dat indo-moeders meer Nederlands spraken en ook met hun kinderen dan hun Indonesische moeders.
De neiging was er natuurlijk om de kinderen te stimuleren zich te bewegen in de Nederlandse gemeenschap en meer Nederlandse cultuur te absorberen, als eerstevan de hogere standen, omdat men zo een betere positie kan verwerven.
Dat heet sociale stijging en dat is een normaal iets in elke samenleving.
De Nederlandse cultuur was de dominante cultuur voor mensen van Europese oorsprong en ook de dominante cultuur wbt politieke en economische macht, wbt wetenschap en techniek voor de Indonesiërs.
Maar de mate van Nederlands georienteerdheid of meer inlandschzijn verschilde van familie tot familie, van individu tot individu … en ook per tijdperk.
Maar ik had het ook over Indisch-Nederlandse cultuur en niet over Hollandsheid.
Zeker … ging die Nederlandse cultuur daar aan de andere kant van de planeet een eigen ontwikkeling volgen. Men ging verindischen… men ging verinlandschen.
De eerste generatie nieuwkomers uit Europa, hun kinderen en kleinkinderen… en die gemengdheid werd generatie op generatie doorgegeven
Maar voor vele familietakken bleef de band met Nederland en Nederlandsheid belangrijk…hoezeer men zich ook niet thuis voelde in negara Belanda.
In dit topic Amelia Eschweiler zie je een foto van Amelia in friesland mét sarong.
Jazeker een uiting van verindischen, maar het feit dat ze in Friesland was is weer een bewijs van vernederlandsen. Ze koos voor een Nederlandse man.
Haar kinderen die deels in Indië waren opgegroeid en 3 Hollandse grootouders hadden, 1 Sumatraanse oma kozen na 1900 ervoor terug te keren naar “hun” land…. Indië.
Verbaas me altijd weer over dit soort discussies, eigenlijk non-discussies, die soms genante aspecten vertonen, die variëren van een soort verbaal toelatingsexamen (“ik ben ook Indisch, hoor”), via rassentheorien (“1/4 of 7/8 Hollands) tot echtheidsgaranties (“de enige èchte Indo, wat dat ook moge zijn…”).
Het is symptomatisch voor de prangende identiteitsvraag; Waar hoor ik nou eigenlijk bij? Wie ben ik? etc.etc.
En heeft n.m.m. allemaal te maken met het feit dat we alles in hokjes willen stoppen omdat we anders daar erg onzeker van worden. We willen blijkbaar altijd duidelijkheid. Zwart of wit, alsof het leven geen grijs kent….
Maar vooral door die allesoverheersende (negatieve) beeldvorming over halfbloedjes, gemengde culturen (“onecht, niet authentiek, hoort nergens bij, etc.”). Blijkbaar een psycho-sociale wetmatigheid tot groepsgedrag; het ergens bij willen horen.
Door eeuwenoude koloniale begrippen over de gelaagde samenleving van toen, waar blank het summum van intellect en leiderschap was(witte bestuurslaag) en bruin synoniem was voor werklui, plebs en indolentie (inlanders)….
Gelukkig zijn we die stations inmiddels ruimschoots gepasseerd en heeft die plaatsgemaakt voor belangstelling in familiaire roots en hun gemengde cultuur. Persoonlijk heb ik die negatieve kijk omgepoold en voel me eigenlijk erg rijk, ik wentel me in de mooie en fijne aspecten van beide culturen. Van botol cebok, krossi males en spekkoek tot erwtensoep met worst, schaatsen en blonde feeën met hun prachtige knikkers….
Luister maar eens goed naar die trotse innerlijke stem bij het aanschouwen van die beroemde figuren als Willem Nijholt, Wieteke van Dort, Dinand Woesthof, Hella Haase, Yvonne Keuls, etc.etc…….die zijn al dan niet toch een klein beetje Indisch voor ons en dat verbindt en versterkt dat fijne Indische gevoel.
Ik heb mijn Indische genen weleens vergeleken met ijzervijlsel dat zich met de jaren duidelijker schikt naar die grote magneet die Indië of Indonesië heet. Het land waar mijn roots liggen, voorouders die daar geboren en gestorven zijn, lief en leed hebben gedeeld en onmiskenbaar van dat prachtige land hielden. Daarom.
sorry, ik wil ook nog het volgende toevoegen.
Omdat ik een Hollandse vader heb en dus ook Hollandse familie die geen roots heeft in Nederlands-Indie, kan ik goed het verschil zien tussen Nederlands-Indisch en Nederlands.
Natuurlijk heb ik mijn kennis van Nederlands-Indie van-horen-zeggen, maar ik heb het verschil in cultuur al van jongs af kunnen zien.
En dat verschil is er.
Misschien ben ik geen expert van het Indische verleden omdat ik er niet gewoond heb, maar wel een expert in het herkennen van het verschil in cultuur. Meer dan Indo’s die een Hollandse vader in Nederlands Indie hadden die zeker op den duur verindischte, en meer dan Indo’s die door hun Indische ouders Hollands werden opgevoed.
En dat zeg ik niet om sombong te doen.
@Boeroeng,
1.
Omdat het nog steeds gaat om een deel van de gemeenschap die naar Nederland ging, kunnen we dus niet zeggen dat ‘de Indo’ van kinds af Hollands werd opgevoed.
Daarnaast maak ik onderscheid tussen Hollands en Nederlands. Met Hollands bedoel ik echt de (streek)cultuur zoals een in Nederland geboren Hollandse vader/moeder aan kinderen kan doorgeven.
Dus niet een Indische variant van wat uit ‘nationbuilding’ is ontstaan.
2.
Hoe kinderen in de Tangsi werden opgevoed werden weet ik niet precies, het lijkt me niet dat de Nederlandse taal daar het belangrijkst was. Het boek dat ik er over gelezen heb, Lin Scholte, spreekt over een bikkelharde omgeving met veel verschillende culturen waar de moeders de baas waren. Gezien die verschillende culturen zou ik het niet Hollands willen noemen.
3.
Ik heb niet dezelfde kennis van stambomen als jij maar als ik de achternamen bekijk van de Indo’s in mijn omgeving en op bv Indoweb.hyves dan zitten er erg veel niet Hollandse achternamen bij. Dat wil niet zeggen dat ze geen Hollands bloed hebben, ze kunnen het hebben maar ze zijn dan niet alleen beinvloed door Hollandse cultuur.
Voor mij is het logisch dat Indo’s op de een of andere manier gestimuleerd werden (vanuit de overheid door middel van onderwijs) om te vernederlandsen, en dat het niet iets was dat van oudsher in de opvoeding zat. Dus in zekere zin onnatuurlijk.
Het is het zelfde soort logica dat anderen gebruiken wanneer ze zeggen dat het logisch is dat Indo’s in Nederland op den duur zullen verdwijnen omdat Nederland de dominante cultuur is en we hier wonen.
Natuurlijk vonden veel Indo’s dat ze heel Hollands waren en waren veel Indo’s op Nederland gericht. Maar het is niet het zelfde als Hollands zijn.
In sommige verhalen wordt zelfs verteld dat Indonesische moeders hun Indo kinderen probeerde hun kinderen zo Hollands mogelijk op te voeden.
Maar hoe moet kon zij weten wat echt Hollands was?
En hoe konden Indische moeders weten wat echt Hollands was?
En hoe konden totoks die generaties lang in Nederlands Indie woonden weten wat Hollands was?
Volgens mijn logica passen culturen zich altijd aan aan de omgeving. Lieten Hollandse mannen zich leiden door hun njai om wegwijs te worden in Indie en lieten ze de opvoeding voornamelijk aan haar over.
En was de cultuur van het gros van de Indo’s in de basis gebaseerd op de cultuur van Nederlands-Indie hoe ze zich ook noemden.
En werd de hollandse cultuur, zaken die in Nederlands-Indie vrijwel nutteloos waren zoals alle namen van de dorpen op de Veluwe, op school geleerd.
@ Pak Pierre,
Waar ik, “hollands vooral geleerd op school of weeshuis” vandaan haal?
Uit het feit dat voor 1900 een groot deel van de Indo’s niet of nauwelijks Nederlands sprak.
Uit het feit dat Petjoh in feite ontstond wanneer Indo’s als moedertaal Maleis of een streektaal spraken en pas op school Nederlands leerden.
UIt het feit dat een aanzienlijk deel van de Indo’s geen Nederlandse voorouders heeft, als uit Nederland afkomstig, maar uit andere Europese landen.
Uit het feit dat, zover mijn kennis strekt, gemiddeld genomen mannen vroeger minder bijdroegen aan de opvoeding, of dat nou was omdat ze druk waren of omdat ze dat traditioneel niet deden. Waardoor kinderen vooral door hun moeders en baboes werden opgevoed, tot ze naar school gingen.
Daarbij kijk ik dus verder dan alleen “onze” eerste generatie maar ook generatie -1 en verder terug.
Met Hollands bedoel ik dan ook echt Hollands. Hoe Indo’s naar mijn idee opgevoed werden noem ik liever Nederlands-Indisch of Indo-Europees. Wat natuurlijk wel Nederlands is aangezien Nederlands-Indie een onlosmakelijk deel van Nederland is.
Waar ook Nederlandse elementen in zitten maar dan op een Indische manier.
En ik kijk natuurlijk ook naar mijn familie die zichzelf zeker als Nederlands ziet maar gezien hun afkomst niet overduidelijk Hollands zijn. Gewoon Indo-Europeanen, waarvan een deel niet kon aarden in Nederland en verder ging, een deel in Indonesie bleef en een deel in Nederland.
Het op kunnen dreunen van alle plaatsen in Nederland, maar niet de naam van een Suhan van Solo kennen maakt iemand nog niet tot Hollander.
Maar Indo’s zijn wel Nederlanders.
@ Jeroen
Ik heb die publicaties ook gelezen over onvoldoende Nederlands kennen voor 1900. Maar je moet dat niet generaliseren tot “hollands vooral geleerd op school of weeshuis” en “niet of nauwelijk Nederlands sprak”.
Dat geldt voor een deel van de Indo-Europeanen georienteerd op de Nederlandse gemeenschap, maar hoe groot je die groep moet inschatten is niet duidelijk.(en in welke periode)
En zeker klopt dat niet voor de meerderheid van de mensen die naar Nederland gingen.
Kinderen die in de tangsi (kazerne) opgroeiden, groeiden tweetalig op, lijkt me. De generatie volwassenen die naar Nederland kwam had in meerderheid géén Indonesische moeder, maar een Indische moeder, die meestal Nederlands sprak met de kinderen en die zich ook al als Nederlands zag.
Vanuit mijn ervaring met Indische stambomen kan ik zeggen dat dd 1950 een meerderheid van de Indische Nederlanders wél voorouders uit Nederland heeft. En dat het vernederlandsen op zun Indisch heel snel ging per volgende generatie. Net zoals Nederlandse immigranten in Amerika bijvoorbeeld: Hun kinderen kennen weinig Nederlands al en voelen zich Amerikaan… de kleinkinderen helemaal. Ik tel die vernederlandste kinderen ook mee als Nederlandse voorouder ( deden zij zelf ook, en zeker na 1900) en dan moet je misschien 98% van de Indische Nederlanders per 1950 beschouwen als nazaat van een Nederlandse voorouder.
maar nog altijd spreekt in 1900 een ruime meerderheid van zestig procent der Europeanen geen Nederlands als huiselijke omgangstaal of als werktaal. De helft hiervan bezit slechts enige passieve kennis van het Nederlands. De meerderheid der Europeanen spreekt in elk geval in de dagelijks omgang Maleis, Javaans, of één of andere variant van ‘Petjo’.
Bij het Petjo denkt men in het Maleis of in de moedertaal en maakt gebruik van Nederlandse woorden om deze gedachten te verwoorden.
Adoeh, te erreg dese.
Ik denk ook in het Indonesisch en probeer het te vertalen in Algemeen Begrijpelijk Nederlands.
Vandaar mijn B3 ( Bahasa Belanda Bengkok) .
Ma’af , bij dese 1000 keren ma’af .
@ Mas Lentze en Mas Jeroen,
Dank voor jullie reactie. In mijn antwoord adresseer ik jullie allebei omdat jullie reacties op mijn stukje grosso modo van gelijke strekking zijn. Ik veroorloof mij ook jullie te tutoyeren. Doe met mij gerust hetzelfde. “U” is een teken van hormat maar schept in situaties als deze ook distantie die ik niet beoog.
Ik heb het luchtig begonnen topic “To be Indo” aangegrepen om te vertellen wat mij, naast mijn uiterlijke kenmerken, tot “Indo” heeft gemaakt en hoe ik met die cap op mijn voorhoofd in het leven sta. Hetzelfde heb ik medio dit jaar (juni meen ik) beoogd met mijn Gastpikiran onder het hoofdje “Ein komischer Holländer”. Voor een ieder die een beetje met zijn identiteit zit te tobben.
Misschien had ik niet op de serieuze toer moeten gaan en mij moeten beperken tot anecdotes over Indische toiletrituelen.
Maar goed …… Het is niet mijn bedoeling om anderen de les te lezen. Ieder mens moet eigener beweging het licht zien te vinden. Ik probeer met mijn schrijfsels hoogstens een beetje bij te lichten.
Natuurlijk word ik wel eens verdrietig over andermans teksten. Bij voorbeeld wanneer ik van Jeroen onder een ander topic lees: “Ik denk dat het hollandse vooral geleerd werd op school of in het weeshuis”. Dan denk ik: “Waar haalt hij dat nu weer vandaan?”. Of ik word verdrietig wanneer ik lees dat de 1ste generatie niets aan cultuuroverdracht heeft gedaan, dat zij zich tegenover de Totok dociel heeft gedragen of, ook verwijtend, dat uit haar midden geen grote leiders zijn opgestaan. Dan denk ik: “Nou en ….. ze waren driftig bezig een bestaan voor zichzelf en hun kinderen op te bouwen en zij zijn daar over het algemeen bijzonder goed in geslaagd”.
Ik constateer ook in verwondering dat iedere keer een nieuwe discussie oplaait over wie en wat eigenlijk Indisch is en wat tot Indisch cultuurgoed mag worden gerekend. De eeuwige worsteling met de vraag “Wie ben ik?”, “Waar kom ik vandaan”, “Waar hoor ik bij?”.
Tenslotte: Ik ben mij er zeer van bewust dat ik via I4E slechts door een heel nauw kiertje kijk naar de grote en vooral diverse Indische wereld. In mijn reacties probeer ik daar rekening mee te houden. Mijn verontschuldigingen als die pogingen niet duidelijk zijn overgekomen.
Nu op naar de balé-balé. Selamat tidur.
Pak Pierre
Pierre, ook ik verbaas me over het steeds terugkeren van die identiteitsvraag (‘Wat is Indisch/Indo?’) op sites, net als jij en Wouter. Doet me denken aan een auto die maar niet wil opstarten.
Daarnaast vind ik het zelf soms een erg pessimistische voorstelling van dingen als er wordt gezegd ‘Indisch gaat voorbij of sterft uit’. Misschien gebeurt dat ook, in zekere zin; ik voorspel niet dat de kinderen van mijn neef nog erg veel binding met Indische dingen zullen hebben, if at all. Dat zijn ontwikkelingen waarover een persoon geen controle heeft (en misschien maar goed ook).
Maar ik denk bv. ook niet dat mijn Europese voorvader en Javaanse ‘voormoeder’ hun kindje in de armen hielden en dachten ‘O, mijn kindje is nu een stukje minder Nederlands resp. Javaans’. Nee, hun baby uit liefde geboren, moesten ze alleen hebben gedacht aan het geluk van zijn/haar komst op de wereld, en aan het leven dat hij/zij later voor zichzelf zou uitbouwen. (Kinderen geboren uit minder ‘gelukkige’ verbintenissen buiten beschouwing gelaten). Zonder vooropgezet plan is de Indo-Europeaan ontstaan, en zonder vooropgezet plan verdwijnt hij weer van het toneel.
Waarmee ik maar wil zeggen, in het grotere plaatje gaat ‘Indisch’ misschien wel inderdaad voorbij in Nederland, maar ik leef in het nu en wil vooralsnog niet weemoedig zijn. Om maar een klein voorbeeldje uit vele te noemen, de sajoer asem van mijn oma, die zal ik op mijn zestigste nog maken. En die blijft voor mij actueel en relevant (en lekker, mag ik hopen).
Iets algemeners: het aantal Indo-jongeren dat überhaupt op Indische sites en fora reageert lijkt erg klein. Of het nu I4E is, of het voor jongeren opgerichte Indisch3.0, ze lijken weinig jonge Indo’s echt te kunnen boeien. Kan ik me iets bij voorstellen, want het ligt niet voor de hand dat je als Indo geïnteresseerd zou zijn in Indonesië/Indië. Ik tot 2 jaar terug ook niet echt.
Maar het is me wel opgevallen, hoe wéinig 3de-gen.-Indo’s je tegenkomt op Indische sites en fora. Misschien ontmoetten ze elkaar wel, maar dan op sociale netwerken als Facebook en Twitter, en niet op discussiesites.
Maar ik wil niet te veel afdwalen van een lichtvoetig artikel als dit.
@CJ,
Mooi gesproken!
@ Pak Pierre
Ik ken geen jongeren die de eerste generatie iets verwijten. Het respect naar deze generatie is groot en we zijn dankbaar dat deze generatie ondanks alle narigheid zo veel wijsheid en liefde aan ons heeft geschonken.
De derde generatie kijkt eerder kritisch naar de tweede generatie, terecht of onterecht, als het gaat om cultuur overdracht.
En de tweede generatie zal z’n kritiek hebben op de eerste. Maar dat lijkt me iets wat bij alle bevolkingsgroepen voorkomt.
Het fanatisme bij jongeren zal eerder komen doordat er vaak gezegd wordt dat wij niet Indisch zijn of omdat er geroepen wordt dat onze cultuur zeker zal verdwijnen. Het is ook een reactie op de onwetendheid en eigenwijsheid van generatiegenoten, die vaak niet verder komen dan “ik ben een kwart Indo(nesisch)”.
Wanneer mensen het gevoel krijgen dat hun identiteit niet gerespecteerd wordt of erkent, zeker door generatie- of ‘soort’genoten, wordt men fanatiek.
Pierre De La Croix, ik ben een 3de generatie Indo, en ik hoop niet dat mijn berichtjes hier op I4E u zijn voorgekomen als een fervent uit willen dragen van een Indische cultuur. Want ik kan mij goed vinden in uw derde alinea, over meedraaien in de NL samenleving, zonder daarbij je Indische achtergrond te hoeven verloochenen.
Ik heb hier en elders weleens gelezen dat de 3de generatie Indo’s zich eigenlijk niet meer Indisch zouden mogen noemen omdat ze alleen nog maar restanten zouden hebben van een ‘Indische cultuur’. Maar als ik bij mezelf naga, zou ik durven zeggen dat iets Indisch wel zijn stempel heeft gedrukt op mijn persoon, mijn opvoeding, mijn jeugd. Ik ben opgegroeid met mijn moeders familie om mij heen, mijn tantes, mijn oma, m’n neven en nicht. De omgangsvormen, het eten, de woordjes die ik meekreeg, ja veel ervan is wel specifiek voor onze familie of voor mijn moeder, maar ik herken zoveel terug als ik verhalen van andere Indo’s lees, of face-to-face met hen praat.
Nu ben ik niet alleen Indo, maar van vaderskant ook Antilliaans. En ik ben weleens mensen tegengekomen die, omdat ik geen Papiaments spreek, weinig van Curaçao weet, geen goede relatie heb met m’n vaders familie, hebben gesuggereerd dat ik geen ‘echte’ Antilliaan ben.. Maar ik had ook een collega voor wie dat niets uitmaakte, en die mij o.a. graag vertelde over Curaçao en Bonaire, en die tegen me zei ‘Ja, jij bent toch ook Antilliaan’. Nu heb ik de mening van anderen niet nodig om voor mezelf te bepalen wie of wat ik ben, maar ik vond het heel prettig dat zij dat zo zag.
Voordat ik mij anderhalf jaar geleden wat meer ben gaan verdiepen in de geschiedenis van Indonesië, kende ik alleen maar de grote lijnen. Pasar malams en andere Indische evenementen interesseerden me niet, en een leus als ‘Indo Power’ op Dinand Woesthoffs t-shirt vond ik onzinnig. Maar als iemand destijds tegen mij had gezegd, “Weet je jongen, je bent niet in Indië geboren, en dat je een paar sajoers en mie-gerechten eet is niet genoeg. Jij bent niet Indisch’. Dan zou ik wel boos zijn geworden. Ook ik voel de behoefte niet om nadrukkelijk mijn Indo-achtergrond uit te dragen, maar ik ervaar het als een onlosmakelijk deel van mij is, dat mij ook altijd heeft aangesproken. Zoals er mensen zijn die katholiek zijn maar niet belijdend, zou ik van mezelf (en m’n neven, nicht, tantes) zeggen: Indisch, maar niet belijdend.
Overigens: ik noem me wel Indo, maar stiekem houd ik eigenlijk niet van de term ‘derde generatie Indo’. Ik kan mijn oma’s generatie toch niet als eeuwig ijkpunt houden in mijn leven?
Nog kort, Pak Pierre, die enkeling van wie u zegt “dat hij de 1ste generatie verwijt haar ware identiteit te hebben verkwanseld voor een korst brood en een aai over de bol van de Totok.”…. is dat niet Ruud Toorop in zijn artikel “Indo-Identiteit” en de 3de generatie? Toorop is in Indië geboren.
Botol cebok stories.
Kostelijk verhaal, Pak Wouter. “Being Indo”, dat is “shared values” en “shared memories” uit een tijd en een land die voorbij zijn. Lost and gone forever (dear Clementine). Is vandaag niet de verjaardag van de souvereiniteitsoverdracht van 1949 of ben ik kebatjoet?
In Semarang hurkten de mensen uit de naburige kampong ook op klaarlichte dag langs het bandjirkanaal (Oost) om de lélé koening te produceren die wij als kinderen bij het zwemmen en vissen in dat zelfde water vakkundig wisten te omzeilen.
Mijn militaire diensttijd in NL zat zo vol ex KNIL kader en dpl. Indische jongens van mijn generatie dat ik niet verholen met de veldfles richting latrine moest.
Overigens, met zijn korte hals waaraan het dopje nog eens was bevestigd was zo’n fles toch verrekte onhandig; ik had een wijnfles met mooie lange hals aan mijn PSU toegevoegd. Kleur legergroen natuurlijk, zodat de Russen het geheime wapen niet konden waarnemen.
Eens op oefening was ik die fles kwijt en was ik gedwongen een fles genever in versneld tempo leeg te drinken, gelukkig met een paar helpers.
Pak Pierre
@ Mas Jeroen, ik kan eigenlijk ook niet oordelen over “vroeger” in Indonesië. Daarvoor moet je bij de eerste generatie zijn. Voor mij (van de generatie “satusetengah”) beslaat “vroeger in Indië/ndonesië” slechts de eerste 14 jaar van mijn leven. Kinderjaren, bezien vanuit een kinderbril.
Wel heel turbulente jaren waarin “hormat” geen prioriteit had, want het waren oorlogs-, bersiap- en onrustige postkoloniale overgangsjaren. Misschien juist daarom jaren waarin ik alles wat ik hoorde, zag en rook intensief heb opgezogen en vastgelegd op de harde schijf in mijn hersenpan, om nooit te vergeten.
In die 14 jaar kwam ook mijn Indo identiteit rotsvast te liggen. Ik had geen andere keuze, ik wist niet beter. “Bangsa Belanda Indo” stond er op het Japanse Ausweis van mijn moeder. Ik was er bijgeschreven als een van haar twee anaks. Daarmee was mijn plaats in de samenleving beter bepaald dan via mijn geboorteakte van 1938, waarin ik als “Europeaan” werd geboekt.
Mijn “being Indo” heeft mij er overigens nooit van weerhouden volop mee te draaien in de Nederlandse samenleving en de Nederlandse samenleving heeft, voor zover ik kan nagaan, mij in mijn privé en beroepsleven geen beperkingen opgelegd vanwege mijn Indo achtergrond.
Ik heb mijn afkomst nooit verloochend, maar ik heb ook nooit de behoefte gehad die fervent en bij iedere gelegenheid uit te dragen.
Als trouwe I4E volger merk ik dat vertegenwoordigers van de tweede en derde generatie, althans die welke zich via de site manifesteren, bloedserieus pogingen ondernemen tot behoud van wat zij zien als de Indocultuur, de noodzakelijke basis voor “being Indo”. Een enkeling is daarin zo ver gegaan dat hij de 1ste generatie verwijt haar ware identiteit te hebben verkwanseld voor een korst brood en een aai over de bol van de Totok.
Tja ………….zoiets heet geloof ik “generatiekloof”.
Pak Pierre
Ik heb hard moeten lachen over die voetafdrukken op de wc-bril……
‘Natirlek’ wisten we hoe het moest. Het is een overblijfsel uit onze kindertijd; je had immers stapstenen in het hurktoilet van de bedienden en in ons eigen toilet een porseleinen pot om op te zitten, maar op de een of andere manier was het prettiger om te hurken. Ook hygiënischer.
We zagen ’s avonds langs de kali vaak van die gloeiende peuken die niet bewogen, dan wist je dat daar iemand zat te hurken en in het pikkedonker zijn behoefte deed. Je zag vaak een hele rij van die nachtelijke gloeiwormen.
Maar zo’n resterende hebbelijkheid uit de jeugd moest natuurlijk ook weer worden afgeleerd. Ik was al 14 jaar en klom nog steeds op de wc-bril… totdat mijn moeder daar ineens achterkwam (hoe? ik denk inderdaad door die afdrukken…).
“Ga jij nog steeds djonkoh, ja?”, vroeg ze ineens na een lang toiletbezoek. “Kijk uit, loh…ik ken iemand die dat ook deed en toen uitgleed…adoeh, al die scherven van die gebroken pot in zijn lichaam, vreselijk…”, zei ze.
Of het waar was of niet, het was ineens over… ik had geen zin om van beneden gescalpeerd te worden of ergo geslachtsloos door het leven te gaan. Ben sindsdien netjes gaan zitten. In militaire dienst hier in Holland ging ik overigens nog altijd met mijn veldfles naar de wc. “Dorst….” zei ik altijd, als er nieuwsgierige blikken waren.
Ik blijk dus niet de enige Indo te zijn met deze gewoonte. Vraag me alleen af hoe dat op die repatriantenschepen moest zijn gegaan, waar ze ook nog een bidet in de toiletruimte hadden…Adoeh, wil het eigenlijk niet weten….
Nou ja typisch Indisch is een beetje Europees, beetje Indonesisch en een beetje van ons zelf toch. Ik heb bijvoorbeeld geleerd geen mes op een verjaardag te geven of het te ruilen tegen symbolisch geld.
Dat schijnt meer Chinees/Chinees Indonesisch te zijn.
Hahahaha grappig die voetafdruk.
Nou de hormat is in ieder geval in Jogya waar ik vaak kom wat minder geworden dan vroeger denk ik, maar in vergelijking tot Nederland is het nog aardig wat.
In Jogja willen auto’s nog wel een zachter gaan rijden als de weg over steekt en met je hand een wapperend gebaar maakt. Dat moet je in Nederland niet proberen.
Leuke bloemlezing, veel is herkenbaar. Een aantal geboden en verboden zou ik niet typisch Indisch willen noemen, want deel van zowel het Indonesische als het Nederlandse etiquetteboek. Alleen Nederland lijkt mettertijd de horkerigheid als norm te willen verheffen, hoe het in het moderne Indonesië met het betuigen van “hormat” is gesteld weet ik niet.
Maar goed, nogmaals leuke bloemlezing, waar iedereen het hare/zijne uit kan plukken.
Ik heb overigens de ontzagwekkende lijst niet regel voor regel gevolgd.
Wellicht dus ten overvloede mijn favoriet voor opname in het Groot Indo Etiquette Boek: Een welopgevoede Indo laat na gedane zaken op het toilet een gevulde botol tjèbok achter en veegt zijn voetafdrukken van de WC bril.
Pak Pierre
aohhh.. we verlengen kerst gewoon tot eind januari
jam karet …
óók Indisch
Leuk toch, dit levert meer informatie op over culturele aspecten dan alle tot nu toe gedane officiele onderzoeken. Wat nou ‘Indisch is een gevoel’, het is zo concreet als maar kan!
PS Boeroeng en Nelly: nog een paar fijne kersturen!
Ha minimaal 15 zinnen uit dat rijtje komen bij mij vandaan via nederland-Indie hyves, en anderen zijn van Darah Ketiga en Indoweb hyves. Nu krijg ik wel het gevoel dat ik wat bescheidener mag zijn. Typisch Indisch?
Ik vermoed dat er nog veel meer te vinden is.
Wat dacht je van:
Niet voor mensen langs lopen als ze praten maar achterlangs
Niet met je rug naar mensen toe gaan staan in bepaalde situaties.
Je hand laag houden en toestemming vragen als je tussen pratende mensen wilt door lopen.
Niet zeggen dat je eten vies vindt.
Als mensen bij je thuis komen vragen of ze eerst wat willen eten.
Met je bord in de hand kunnen eten met alleen een lepel.
Niet alleen eten als er bekenden om je heen staan.
Je best doen om namen te onthouden.
Iedereen een hand geven wanneer je bij iemand op bezoek bent en weer naar huis gaat.
Mensen en kinderen (geen geliefden of eigen kinderen) niet over het hoofd aaien.
Klik geluiden maken met je mond als iets niet lukt of als afkeuring,
Met de ogen draaien als je iets naast je wilt zien ipv met je hele hoofd (erg lastig met rijles).
Weinig woorden gebruiken.
Klanknabootsing gebruiken ipv bepaalde woorden,
Oudere Indo’s beginnen met tellen met de hand bij de pink.
Nootjes eten met alleen de rechterhand en dan vanuit een vuistje een nootje naar binnen gooien.
Bij het praten beginnen met het belangrijkste woord.
Tijdens het praten niet uit je woorden komen en vaak “jeweetwel” en “hoeheetdat” gebruiken en klikgeluiden maken…
Ik dacht dat 2 puntjes van mij waren, maar ik weet niet meer welke.
Het vorig jaar kreeg ik de lijst binnen als fw-mail.
Ken je nagaan…. Het blijft rondzingen