Waar zijn de slachtoffers van de bersiap?
De plaatsing van mijn foto’s van de graven van slachtoffers van de bersiap op het prachtig verzorgde ereveld Kembang Kuning in Surabaya waren niet alleen een hormat aan mijn omgekomen familie. Ik wilde tevens aandacht vragen voor allen die zijn omgekomen tijdens de bersiap. Tot voor kort was ik zo dom te denken dat bij de nationale herdenking op 15 augustus bij het Indisch Monument in Den Haag alle slachtoffers uit Indië werden herdacht. Niet dus, de te herdenken periode loopt tot precies 15 augustus 1945! Als je in een krijgsgevangenenkamp of interneringskamp bijvoorbeeld op 29 augustus 1945 bent overleden heb je pech gehad. Mijn familie vermoord in de bersiap, pech gehad.
Half oktober 1945 werd ik met 2000-3000 anderen opgesloten in de Werfstraatgevangenis, waar ik overigens al bij de Japanse Kenpeitai enkele maanden gevangen had gezeten. Bij die razzia’s zijn vele doden en gewonden gevallen. Begin november landden de eerste Brits-Indische troepen in Soerabaja. Op 10 november werden wij door Gurkha’s uit de gevangenis bevrijd. Tijdens het vier weken durende offensief vonden naast de burgerslachtoffers vele Brits-Indische militairen (onze bevrijders!) de dood. Na mijn bevrijding ben ik nog in een Rode Kruisteam betrokken geweest bij het zoeken en bergen van lijken van slachtoffers.
Al deze slachtoffers, zowel burgers als Brits-Indische militairen, worden bij de nationale herdenking niet herdacht. Een mevrouw van de herdenkingsorganisatie wist mij te mailen dat die gesneuvelde Gurkha’s van na 15 augustus waren! Pech gehad! De Indiëveteranen worden (terecht) in het zonnetje gezet, maar die kwamen pas later in Indië en hebben niet aan onze bevrijding bijgedragen. Zelfs niet aan de bevrijding half juni 1946 van mijn vanuit Soerabaja in Midden-Java gegijzelde moeder en zus, zij zijn door bemiddeling van het Rode Kruis in veiligheid gebracht. Wel zouden ambassadeurs bij de herdenkingen aanwezig zijn, maar die van Nepal heb ik nooit gezien. De Canadezen mogen op 5 mei defileren, de Indiëveteranen mogen defileren, niet de Gurkha’s en de Sikh’s, onze echte bevrijders. Toch is dat organisatorisch niet zo moeilijk, met een retourtje Kanaaltunnel en een bordje lekker Indisch eten heb je een heel ceremonieel detachement Gurkha’s in huis.
—— 
Wij weten via de media, de excessennota, Westerling en Rawah Gedeh alles van Nederlandse moordpartijen. De moordpartijen van Indonesische kant schijnen in Nederland taboe te zijn, zelfs op de grote Indië-expositie in Bronbeek heb ik geen beelden van de erevelden gezien. Het gaat toch om onze voorouders, onze ‘roots’, onderdeel van het verhaal van Indië?
Ik ben blij dat vanuit de ambassade in Jakarta periodiek een herdenking plaats vindt op de erevelden. De televisie is daarin echter niet geïnteresseerd; jammer genoeg laten mijn leeftijd en gezondheid het bijwonen van zo’n herdenking niet toe. Mijn vrouw en ik hebben onze eigen herdenking ontwikkeld: zolang het ons nog lukt bezoeken wij ieder jaar in Vlissingen de graven van onze overleden familie. Op de bank in een hoek van de erebegraafplaats eten wij ons boterhammetje waarna wij langs de graven van onbekende soldaten lopen, known unto God. Ook zij krijgen nooit bezoek!
Jan Somers.
...................
Indisch4ever 
Tja … zo gaan de dingen, Peter. Ik heb na de Bersiap ook nog het e.e.a. meegemaakt, maar gelukkig geen lynchpartij als door jou beschreven.
Het refrein van een mooi liedje, “Sag’ mir wo die Blumen sind”, schiet mij te binnen:
Wann wird man je verstehen/When will they ever learn …?
Pak P.
Pierre, wat je zei over “Indonesirs die Indonesirs te pakken namen” heb ik gezien als 7e jarige knul. Het was op jl. Karangsono in Lawang, ik gluurde naar buiten door mijn slaapkamerraam, het begon net te schemeren toen er een hoop geschreeuw klonk. Ik zag 4 mannen een vent meesleuren naar de overkant bij de sloot. Daar werd hij door 2 man vastgehouden en 2 anderen staken hem met een mes op hem in. Alles was rood van bloed, tenslotte werd hij op zijn kien gedrukt en toen haalde 1 man zijn mes over de keel en toen lieten ze hem pas los.Even later kwam er een schreeuwende vrouw aangerend bij het lichaam, die 4 kerels zaten in een kleine warong naast ons huis en lachten keihard en deden die jammerende vrouw na. Toen kwam er een powerwagon met gewapende soldaten van de Ijsbeer-brigade aan, die 4 kerels renden weg, en de soldaten ontfermden zich over die vrouw en namen het lichaam in een laken mee.Het opgedroogde bloed was nog dagenlang te zien bij die sloot.
Mijn herinneringen aan de Bersiapperiode (in Semarang) zijn fragmentarisch. Ik was een jongetje van 7 toen. Ons huis gebarricadeerd met “palang pintu’s”. Matrassen en meubels voor de deuren. Geweer- en mitrailleurvuur buiten in de straat (Pandean Lampr), dag en nacht. Ook geschreeuw, gegil. Kogelgaten in de muren, granaatscherf in een pilaar van de voorgalerij. Geruchten … meneer X op straat geroentjing, meisjes Y in de kampong achter hun huis op wrede wijze gelyncht.
Soms ineens doodse stilte buiten, soort “cease fire”, wanneer een Japanse patrouille langs kwam. Srk-srok, srk-srok … hun laarzen op straat. Voor ons ineens “goede Jappen”. “Ayo, masuk. Masuk, lekas” riep er eentje tegen mijn moeder toen zij even een kijkje wilde nemen, met mij aan haar rokken. Die Japanners voerden de opdracht om ons te beschermen uit. De Indonesische amokmakers hadden blijkbaar nog veel respect voor hen.
Dan is er de herinnering aan onze trouwe, dappere bediendes, die het aandurfden ons eten te brengen, soms rennend van boom tot boom. Zulke Indonesirs waren er ook in die tijd!
Ik heb van die periode, voor zover ik kan nagaan, geen trauma overgehouden (alleen mijn vrouw zegt af en toe dat ik raar doe). De werkelijke doodsangst van mijn moeder, tante en (Indonesische) grootmoeder die over mijn zuster en mij waakten, heb ik niet gevoeld. Toen de Ghurkas en Sikhs ons kwamen bevrijden braken voor mij nieuwe spannende tijden aan.
Wat ik eigenlijk na deze achtergrondschets in het kader van dit thema wil opmerken: Laten we niet alleen treuren om de vele vermoorde en vermiste Totoks en Indo’s, maar ook om de (duizenden? tienduizenden?) Chinese landgenoten van toen en de eveneens ongetelde etnische Indonesirs, die ook slachtoffer zijn geworden. Eerstgenoemden domweg omdat zij ook “anders” waren en laatstgenoemden meestal omdat zij niet aan die waanzin meededen, dus niet in de pas liepen, “gematigd” waren.
Waarom de meeste Indonesirs van nu zich niet met dat stukje eigen verleden bezig houden is al gezegd: Te druk met de strijd om het bestaan. Gedenken is een luxe. Ik wil daaraan toevoegen dat zij (die Indonesirs) ook na 27 december 1949, toen ze cht “Merdeka” waren, meer bloed door de kali’s Tuntang en Progo hebben zien vloeien. Indonesirs die Indonesirs te pakken namen. Weer op vreselijke wijze. Denk maar aan de “coup” in de jaren zestig van de vorige eeuw die de val van Bung Karno inluidde en de weg vrij maakte voor Pak Harto om de macht te grijpen.
Pak Pierre
De vraag is..wr de ontvoerde mensen naar toe zijn gebracht. Een tante van mij werd door de Japanners geronseld, was zij ooit een troostmeisje geweest of zat zij in n van de Japanse boten die getorpedeerd werden door een onderzeer of torpedo-boot? Vragen, vragen….maar helaas krijgt je er nooit een antwoord op, gezien dat allen een zeemansgraf zijn ondergegaan maar er heeft nooit een “overlevende” zich gemeld van
die ramp op zee.
Ik ben nu bijna 85 jaar.
In Indi geboren en getogen.Het laatste jaar van de oorlog met Japan in een z.g. werkkamp gezeten. De meest beangstigde periode was voor mij de Bersiap periode in Bandoeng. Vooral de maand november 1945 toen op 24 november omstreeks 6 uur in de avond mijn neef dichtbij huis werd neergeschoten.We hebben hem het huis binnen gedragen, het huis gebarricadeerd en wij hebben maar afgewacht wat er komen zou. In de nacht zijn wij door gewapende Japanners uit ons huis gehaald en zijn we naar het Merdikaklooster gebracht, alleen met de kleding die wij aan hadden.We hebben eerst mijn dode neef naar het Julianaziekenhuis gebracht en hem daar moeten achter laten.Dit gebeuren kan ik niet vergeten.Ben hier in Nederland, toen ik 58/59 was in therapie geweest en uiteindelijk ben ik wegens psychise klachten in de WAO terechtgekomen.
Heb gelukkig veel van me af kunnen schrijven met hulp van ICODO.De intervieuws met o.m. de heer F.A.Begeman heeft me uit de put geholpen. Hij heeft e.e.a. gepubliceerd in het boek “Oud worden met de oorlog”.
Aan de andere kant is het voor de Indonesiers en de Indonesische geschiedenis wel belangrijk om de hiaten, witte plekken of zwarte bladzijden in te vullen of te veranderen.
Van de oudere generatie Indonesiers die op hun middelbare scholen goed hadden opgelet (mijn generatie dus =wink)is het min of meer bekend wat er toen gebeurde.Ondanks dat de meesten het niet persoonlijk hadden meegemaakt .
De volgende generatie (30-40ers) hebben het te druk met carriere maken , de waarde van hun investeringen etc.
Als de Nederlanders bereid en in staat zijn om hun koloniale verleden te benoemen en te delen met de Indonesiers zal mss een klein kans aanwezig zijn dat de Indonesiers mee delen met de kennis cq trauma van de Nederlanders. dat ze ondanks alles een gezamenlijke verleden hebben.
Anders niet , dan zal het beperken tot een kleine groep geinteresseerden of mensen die hun Master (S2) of Ph.D bull willen halen .
De heer Bussemaker schijnt in het boek Bersiap ook het cijfer van 3.500 of 3.600 officile Nederlandse doden genoemd te hebben, maar daarnaast het getal van 20.000 vermisten..
Algemeen kom je die 3.500 steeds tegen… Maar hoe zit het met die 20.000 ?
Zie de reacties in dit I4E-topic
Zie op tjab rawit dit citaat van de heer Bussemaker:
“…De tol van de Bersiap aan doden is nog steeds niet bekend. Er zijn 3600 (Indische) Nederlanders gedood en daarna geidentificeerd, maar er zijn er meer dan 20.000 ontvoerd, en niet meer teruggekomen. Aan de kant van de Indonesirs zijn er tienduizenden doden gevallen, voor het merendeel heel jonge levens. De Japanners verloren ca 1000 doden, de Britten en Brits-Indirs 660 gedode militairen…. ”
Als je dit leest dan ga je toch denken dat de Nederlandse geschiedschrijving hier aan het slabakken is. 3.600 of 23.6000 is wel een verschil !
Is er in Nederland wel voldoende interesse dit uit te diepen ?
Ik moet sigeblek hierin gelijkgeven:
Zoals de discussie op deze thread slechts voorbehouden is aan intelletuelen en een handvol geinteresseerden, zo zal de discussie over het verleden in Indonesie slechts voorbehouden zijn aan een paar ahli sejarah.
De grote massa is meer geinteresseerd in het dagelijks hapje (en waarom ook niet?), dat de Ariel met Luna Maya iets heeft gehad en op de HP van de zanger van Kangen Band een foto staat waarop hij hevig met een dame staat te kussen. Voorts in films als bijvoorbeeld Merah Putih over de Onafhankelijkheidsstrijd. Zoiets als de kortstondige periode bersiap zal nimmer in hun geschiedenisboekjes komen.
Deze situatie zal nog ettelijke decades blijven voortduren. Gedeelde geschiedenis of niet, wij kunnnen van de Indonesiers niets meer verwachten, laatstaan hen ertoe dwingen om zich meer te verdiepen in hun (ware)geschiedenis. Biarlah, itu sudah sejarah. Maar misschien: komt tijd komt raad.
Doet men wel genoeg in Indonesia ?
Op dit moment werd wel gediscussieerd in diverse Indonesische site’s.
Of het tot de grote massa doordringt , dat betwijfel ik .
De reden was :
1.De grote massa in het begin periode niet echt mee kon doen aan de veranderingsprocessen , te wijten aan hun ontwikkelingen m.b.t vorming en opleiding.
2. De grote massa had nare ervaringen voor wat betreft de Nederlandse kolonialisme en imperialisme.
De veroveringsoorlogen in Aceh , Bali, Lombok , Java en andere plaatsen in het buitengewesten .
3.Ze werden pas actief betrokken toen Nederland onder bescherming van geallieerden probeerden de macht terug te krijgen.
Resultaat , Slag om Surabaya met veel civiele doden en gewonden , de slag om Ambarawa en de 2 operaties Product en Kraai .
Hoewel onterecht is de grote massa niet zo erg geinteresseerd in de bersiap periode omdat toen ook wraakacties kwamen vanuit de zijde van de Nederlanders .
4.De toen nog arme massa hebben de luxe en vaak de kennis niet om mee betrokken te zijn of mee te voelen .
Zelfs in de huidige Indonesia maakt men nog zorgenover andere zaken of ze hun dagelijkse hapje rijst kan krijgen , of de kinderen naar school kunnengaan.
Uitgezonderd de mensen die belangstelling hebben voor de Sejarah Indonesia,
Ik heb een paar jonge landgenoten ontmoet bij o.a Tropen Instituut Amsterdam , die bezig waren hun Ph.D geschiedenis te halen.
Het begin is wel aanwezig , gezien de discussies in diverse Indonesische site’s.
http://forum.kafegaul.com/showthread.php?t=220490
http://www.kaskus.us/showthread.php?t=4883014
http://en.wikipedia.org/wiki/Bersiap
als u het boek: Bersiap! van Herman Bussemakers aanschaft, dan leest u de geschiedenis van die speciale periode.
Die periode is niet vergeten.
Maar vaak te weinig belicht voor sommige nabestaanden.
Ikzelf heb een boekje geschreven over mijn herinneringen tijdens de Japanse overheersing n de Bersiapperiode. Het is maar een klein formaat, maar wel mijn herinneringen uit die periode.
Tineke van Ommen-Douwes, 9 januari 2011.
Het is sowieso Indonesische geschiedenis die Indonesirs zelf moeten onderzoeken en beschrijven.
Net zoals in Nederland,….. doet men dat wel genoeg in Indonesi ?
De excessennota was erg magertjes.. om niet te zeggen bedoeld als doofpoot door de toenmalige politiek..
Het aanwijzen van de schuldigen is niet zo van belang… maar inderdaad mist men in Nederland een groot standaardwerk over de Nederlandse slachtoffers van de bersiap ( zeg maar aug 1945-dec1945)
En van mij mag men dan gelijk onderzoeken de Indonesische slachtoffers in die periode.
Indonesische Excessennota ?
Denk niet dat de Nederlanders het kunnen krijgen, omdat de excessen (rampokken , brandstichtingen etc) vaak gebeurde door rondreizende bende’s , in gebieden waar machtsvacuum aan de orde is.
Dat foute dingen gebeurden staat buiten discussie , de probleem is wie moet je dan aanwijzen als schuldigen ?
Waar die slachtoffers liggen is zo ongeveer bekend, behalve als ze in de kali zijn gegooid. De Oorlogsgravenstichting heeft een goede documentatie, ook van de gedentificeerde bersiapslachtoffers. Alleen zijn de meeste graven van bersiapslachtoffers op de erevelden verzamelgraven met niet-gedentificeerde overblijfselen. Van de overblijfselen die ik in Soerabaja heb helpen bergen konden de meesten ook niet meer worden gedentificeerd. In Nederland weten wij alles van de massagraven van Srebenica, maar niemand is genteresseerd in onze ‘roots’ op de erevelden in Indonesi. Mijn grootmoeder is ook ‘gewoon’ verdwenen.
Over de omstandigheden waarin die mensen slachtoffer zijn geworden is voldoende geschreven, maar daar is ook geen interesse voor. Enkele betrouwbare bronnen:
W. Meelhuijsen: Revolutie in Soerabaja, Walburg Pers. Beperkt tot Soerabaja, maar zeer gedetailleerd voor de periode 17 augustus-1 december 1945.
H. Bussemaker: Bersiap! Opstand in het paradijs, Walburg Pers. Beschrijving van de bersiap op Java en Sumatra 1945-1946 met veel details.
J.A. Somers: Nederlandsch-Indi: staatkundige ontwikkelingen binnen een koloniale relatie, Walburg Pers. De bersiap ingebed in de politieke en staatkundige ontwikkelingen.
Stichting Mondelinge Geschiedenis Indonesi, beheerd door het KITLV (Leiden). Mooi bestand van honderden interviews, ingang: Fridus Steijlen.
Misschien komen we meer te weten wanneer Indonesi ook met een excessennota komt, maar ik denk dat we daar maar niet op moeten wachten.
Voor Peter vd Broek.
Er is een boek op de markt – niet bepaald kompleet, maar het geeft de lezer een idee. Tei. 510-351-4928
Cap.
De tekst op het monument luidt:
‘8 DEC. 1941 – 15 AUG. 1945
DE GEEST OVERWINT
TWEEDE WERELDOORLOG
NEDERLANDS-INDI’.
Zou de herdenking anders zijn dan zou ook de tekst bij het monument tenminste ook anders zijn zoals: daar werd weer iets groots verricht. Het monument zou er ook anders uitzien; met vechtende NL-soldaten die met de operatie-Produkten aan de haal gaan.
Het kan zo zijn dat bij de herdenking ook slachtoffers tot 1949 worden herdacht. Maar dat is een bedenkelijke en vuige manier om de koloniale oorlog te promoveren tot iets gelijk aan het onmenselijk leed van WOII in Indie, ik denk dat zij die er baat bij hebben zoals de koloniale oorlogsveteranen druk is uitgeoefend om de hotdogmethode bij de herdenking toetepassen. Dat is niet alleen onethisch maar ook verwerpelijk.
De slachtoffers van 45-49 hebben, ook na 60 jaar) het onbetwistbare RECHT op een afzondelijke herdenking, NL is weer eens in haar plichten lelijk tekort geschoten, Nl staat wat dat betreft nog steeds aan de foute kant van de geschiedenis. Hoeveel aalmoes-GEBAREN liggen nog in het verschiet.
Het zou al een kleine stap in de goede richting en een grote in de geschiedenis zijn als deze periode op ruimhartige en eenduidige wijze in het Canon der NL_geschiedenis wordt opgenomen.
Opdat wij zonder schaamte terugkijken.
Beste Peter,
Wellicht dat deze hele late reactie niet meer wordt gelezen. Mijn beide ouders hebben de bersiap tijd op een verschillende manier meegemaakt. Mij vader was ooggetuige bij het vlag incident op 19 September (hij had nog nooit zo hard moeten rennen) en mijn moeder is met haar familie gegijzeld in Probolingo en heeft daarna in acht kampen op Oost Java vast gezeten. En uiteindelijk haar vrijheid herwonnen door een “gevangenen” ruil tussen Nederland en Indonesie in 1947.
Beide ouders zijn nog in leven en vooral mijn vader zou gaarne zijn verhaal aan iemand willen vertellen. Een ooggetuige verslag van iemand die niet in het kamp belandde maar vanuit het ouderlijk huis aan de jl. Embong Malang heel veel heeft meegemaakt.. En misschien wil mijn moeder ook wel wat over deze verschrikkelijk periode in haar leven vertellen. Mocht u deze reactie dus wel lezen en geinteresseerd zijn in een eerlijk verhaal over die tijd, dan kunt u mij bereiken via e-mail: huibert@boss-indonesia.com of telefoon +62(0)811881669 (jawel, ik woon in Indonesie). Dan zal ik vervolgens u de contact gegevens van mijn ouder geven.
Met vriendelijke groet,
Huib Engelken
Herdenking 15 augustus.
In de gehouden toespraken bij die herdenkingen worden niet alleen herdacht, zij die omgekomen zijn in de strijd tegen Japan die eindigde op 15 augustus 1945, maar ook zij die in Indi omgekomen zijn in de woelige periode daarna tot 1949.
Ja Jan Somers, die slachtoffers van die periode zijn in de NL-geschiedenis gewoon geelimineerd. Het lijken wel de zwarte en witte bladzijden in de NL geschiedenis. Ik kijk er het Canon van NL na en lees dat er alleen maar vreselijk gevochten is. Niet eens 17 Augustus wordt vermeld als onafhankelijksdatum voor Indonesie. De meeste boeken gaan over het eindeloze gezeur en de voor NL bij voorbaat verloren Ronde Tafel-onderhandelingen maar ik lees weinig hoe NL door de VS schaakmat is gezet om aan de de Indonesiers toe te geven.
Burgers (totoks) hebben vnl over de kampen geschreven maar weinig over 45-49 tijd toen het toch ook doodsbedreigend was. De roman Oeroeg is in die periode geschreven en wordt door amateurs als een geschiedkundig standaardwerk van wat beschouwd. Een schamele oogst en wel kenmerkend.
Natuurlijk was het voor NL een beschamende periode maar dat betekent niet dat we niets over moeten weten. Het boek “De Terugkeer” is een gemiste kans om met het verleden in het reine te komen, maar nee hoor, daar laat men zo’n Indieveteraan blaszijden lang leuteren, naar wat? Maar enige geschiedkundige duidelijkheid naar de slachtoffers is weinig te vinden, laat staan van enig historisch besef.
En over een tijdje komt de film “kapitein Westerling”. Dus dat zal ook weer een sprookje of mythe worden, en ntuurlijk volgt weer veel geleuter wat wel en niet waar is maar daar halen we onze slachtoffers niet terug. Westerling is wel vredig gestorven in zijn antiekwinkel in Adam maar die burgerslachtoffers staan letterlijk en figuurlijk in hun onbekende graf in de kou. Maar hoe wij die periode dienen te begrijpen wordt met geen woord gerept. Kijk hoe de Duitsers met hun verleden omgaan, daar mag NL toch wel een voorbeeld aan nemen.
Er zijn toch wel Indischen die over die periode willen vertellen en misschien komt er dan ook een boek uit, voordat ook de laatste Indo die het meegemaakt heeft, het licht uit doet. Ik moet daarover toch met mijn moeder eens praten, die heeft wel wat te vertellen.
Ja, het is triest. Na 15 Augustus 1945 gebeurde er niets meer in de ogen van Nederland. Dwz er gebeurde niets met Nederlanders. Er was geen oorlog alleen een opstand.
Cap.