Wouter Pieplenbosch, organisatie-adviseur en in het jappenkamp te Sumatra geboren, stond voor de noodzaak op latere leeftijd gevoelens te verwerken…. o.a. door ook zijn ouders een stem te geven in de gedichtenbundel ‘Indische emoties’ .   Dit keer een ander pikirans :  een oud-Hollands spookverhaal .

De Avondwandeling

Het is bekend dat Indische mensen als onderdeel van hun mixcultuur opgroeien met de vele mystieke geheimen die het Oosten kent. Daar in het verre Indonesie is dat volstrekt gewoon; er gebeurt soms iets in het leven van mensen dat niet te beredeneren valt; de verbijstering van dat ongerijmde is dan te groot en de impact te heftig: er is dan gewoon meer tussen hemel en aarde. Voor hen die dat geloven een onbetwistbaar feit. Maar hier in het Hollandse polderland speelt dat immers niet, zou je zo zeggen, zon rationele omgeving laat, behoudens de kerkelijke mystiek, geen enkele ruimte voor die zweverige verhalen, totdat………er plotseling iets in je leven gebeurt dat je weer aan het denken zet.

Waar gebeurd.
Het was een mooie laatzomerse dag toen de vakantie met ons gezin in een uithoek van het Drenthse platteland begon. We waren op weg naar een vakantiehuisje verscholen in de vouw van het mooie Drenthse heidelandschap. De auto was flink bepakt en met gezin, inclusief twee zonen en de hond achterin, waren we klaar voor een weekje rust en stilte.
Toen we de Drenthse provinciegrens overtrokken en vervolgens een afslag namen in de richting van Ruinen voelden we ons langzaam opgaan in de rust van het plattelandsdecor. De route slingerde zich door romantische landweggetjes met aan weerskanten eindeloze rijen platanen afgewisseld met dromerige vergezichten waarin gezapige koeien, blatende schapen met hier en daar een trots paard hun grasmaaltjes bijeengraasden. Het was een prachtig landschappelijk schilderij waarvan alleen de lijst nog ontbrak.
Ons huisje lag op een historische plek. Het lag midden in een groot veengebied waar in de middeleeuwen het veen nog met de hand werd uitgegraven en vele moerassen ontstonden. De bevolking bestond voornamelijk uit agrarirs en turfstekers, ze waren zeer eenvoudig en straatarm. Ze hadden ruwe volksgewoonten en de orde werd er met harde middelen gehandhaafd. Rechtgesproken werd er in die tijd doormiddel van een volksgericht. De mores van de dorpsgemeenschap en de Kerk waren bepalend. Misdaad werd er zwaar gestraft. Deze strenge straffen werden vaak uitgevoerd door de slachtoffers met de handen geboeid, levend in een van de vele veenmoerassen te gooien of door ze simpelweg aan de galg te hangen. Oude namen als Moordenaarsveen, Galgenkamp en Galgenveld wijzen nadrukkelijk in die richting. Het waren stugge plattelandsbewoners met ruwe omgangsvormen; mensen met vierkante koppen en zonder veel woorden. Maar tegenwoordig valt het eigenlijk best mee, ze zijn vriendelijk in de omgang als je hun vertrouwen eenmaal gewonnen hebt, hoewel ze nog altijd enigszins gereserveerd staan tegenover die stressige stedelingen uit het westen.

De overlevering vertelt dat het gebied doorsneden werd door een vaste route van postkoetsen getrokken door een paardenspan van vier of zes paarden. De postkoetsen kwamen uit het Groningse noorden waar ze via een overstap in Beilen verder via Moddergat en Spier in Anholt kwamen. De postkoets vertrok dan om vijf uur in de ochtend uit Groningen om negen uren later pas in Beilen te arriveren waar je dan kon overstappen. En verder ging het weer. t Olde Posthuus lag in het gehucht Anholt, dat aanhouden betekent, binnen de gemeente Ruinen en hoorde reeds omstreeks 1300 met een flink stuk land tot een van de vele bezittingen van de bisschop van Utrecht, in die tijd een ware kerkvorst met wereldlijke macht. Dit historische posthuis was als pleister- en standplaats zeer bekend en geliefd bij de reizigers die daar eindelijk hun benen konden strekken na een hobbelige en doodvermoeide rit, maar vooral omdat het eenvoudige nachtlogies bood aan postiljon en postkoetsreizigers. Het pand lag aan een verlaten route door het bos, verscholen in de knik van een romantisch landweggetje met diepe karresporen, grenzend aan een wijds heideveld.

In het pand was nu een restaurantje gevestigd dat gelukkig nog duidelijk alle unieke sporen en kenmerken van haar vroegere functie heeft behouden: onder andere de ruime binnenplaats waar de paarden konden rusten, en konden worden verzorgd en gewisseld. In de eetzaal, de vroegere gelagkamer, hing nog de typische sfeer van een plattelandsherberg compleet met een oude open haardschouw voorzien van een antiek Delftsblauw tegeltableau, terwijl het plafond werd gesierd door eeuwenoude eikenhouten balken. De eenvoudige keuken achter de gelagkamer en de nauwe gangen met de kleine ramen, die uitkeken op de binnenplaats, gaven het geheel een gevoel van eeuwen terug in de tijd. De postkamer zelf dateert uit de 17e eeuw. Na het uitroepen van de Bataafse Republiek was het een tijdlang als kazerne in gebruik onder beheer van ene kapitein Roel Ebbinge Niezing. Hij was een grote forse en norse kerel die geen tegenspraak dulde. Hij droeg een brede steek op zijn hoofd voorzien van een bloedrode kokarde als teken van de revolutie. Niemand die aan zijn gezag hoefde te twijfelen: hij was altijd duidelijk aanwezig. Na herstel van het Stadhouderschap werd het pand plus bijgebouwen weer als pleisterplaats en boerderij in gebruik genomen.

Na een gezellige week van lekker eten en vele wandelingen in de omgeving, besloot ik op een van de laatste dagen na het avondeten de benen te strekken en de hond maar weer eens uit te laten. De hond met mijn twee zonen, beiden uitgerust met videocamera en twee staaflantaarns gingen mee, want het kon straks best donker worden op de terugweg. Wij volgden al spoedig de driftig snuffelende hond in een kronkelig bospad. Het pad voerde ons geleidelijk aan naar een verlaten gedeelte van de bosrand. Het werd al vrij gauw donker terwijl een frisse wind opstak. We dwaalden een hele tijd door het bos toen we lichtelijk verbaasd ineens voor dat oude historische postkoetshuis stonden. Het was intussen vrij donker geworden en het huis met bijgebouwen stonden er enigszins doods en verlaten bij. Vlak ernaast liep dat rulle zandpad met karresporen.
De wind nam plotseling toe terwijl de temperatuur flink daalde. Ik had moeite een lichte huivering te onderdrukken dat gepaard ging met een unheimische gevoel dat mij deed besluiten toch maar snel terug te keren. Er doemden tegelijkertijd allerlei beelden op in mijn hoofd van rammelende postkoetsen en paardengetrappel met knallende zweepslagen, maar vreemd genoeg ook met beelden van mensen in een uiterste doodsangst. Het moest de voelbare angst van de veenslachtoffers zijn. Met dat gevoel kwam er een witte grondmist opzetten die zich als een dikke wollen deken over de grond uitrolde. Onze hond was intussen in het struikgewas verdwenen en reageerde niet meer op ons geroep en gefluit. Ik kreeg daarbij ineens het onbestemde gevoel dat we werden bekeken, maar verdrong dat snel onder verdenking dat mijn mystieke Indische achtergrond mij misschien parten zou spelen. Ongerust knipten we alle drie de lampen aan en schenen ermee in de donkere tunnel van de bomenrij. We hoorden wel flink gegrom in de verte, we riepen weer…..en plotseling rende de hond uit het donkere niets naar ons toe en keerde zich heftig blaffend naar de zwarte duisternis voor ons.

We schrokken ervan en tegelijkertijd richtten we onze lichtbundels in de richting waar het beest vandaan kwam. Gevangen in de smalle lichtbundel staarden we door de opkomende grondmist plotseling in een paar felle ogen die het licht reflecteerden. De contouren van een grote sinistere mannenfiguur in iets wat op een uniform of donkere cape leek werd heel even zichtbaar…. Flink geschrokken stamelde ik: Kijk,…. daar. Mijn oudste zoon knipte instinctief de videocamera aan, toen plotseling alle lichten uitvielen. Het werd ineens pikkedonker om ons heen. Ik zag uit mijn ooghoeken nog het opnamelampje van de camera in het duister knipperen. De volslagen duisternis hield ons in zijn greep terwijl de hond grommend en blaffend tekeer ging. Het beest voelde zich bedreigd door iets onheilspellends. Weg, siste ik, snel, weg hier vandaan, terug naar het pad…. Terwijl we langzaam al tastend door de duisternis terugliepen, hoorden we in de struiken naast ons duidelijk iets dat met ons meeliep. Een geritsel van bladeren en brekende takken. Het stopte als wij stilstonden en ritselde weer als we een paar stappen deden. Een toenemende beklemming nam bezit van ons: de desorintatie was compleet door die inktzwarte muur rondom, wetende dat daar iets of iemand moest rondlopen dat ons volgde. We liepen steeds sneller en tenslotte renden we struikelend door de duisternis het bos uit in de richting van het hoofdpad. In de verte meende ik nog even het gesnuif van paarden te horen.

Op het grote pad beland keken we elkaar verbijsterd aan. Wat…wat was dat nou? stamelde een van mijn zonen. Dacht eerst dat het een hert was of zo …maar dat kan niet, zei de ander, de ogen waren te hoog en ik zag toch duidelijk een manspersoon staan… ..een stroper… probeerde ik. Nee…het leek wel een soldaat uit vroegere tijden… Ja, met zon middeleeuwse steek Heel raar dat onze lampen allemaal ineens uitgingen…, stelde ik vertwijfeld vast, …wat eigenaardig, toch….. De avond kreeg een hoog kippenvelgehalte. Na die constatering probeerden we de lantaarns opnieuw en tot onze stomme verbazing floepten ze meteen weer aan en brachten een heldere lichtcirkel voort. H…? Hoe kan dat nou?, hoorde ik een van hen vol ongeloof zeggen. Je hebt de camera aangehad…kijk eens of er iets op staat?, zei ik plotseling tegen de oudste. Hij startte de camera en zag tot zijn stomme verbazing dat de opnames plotseling op zwart gingen. Hij startte de camera ter controle opnieuw en op het schermpje zag je meteen de lichtbundel en de contouren van de bomen: hij deed het gewoon weer….hoe kan dit?…het was toen toch echt aan, herinnerde ik me, want het rode geknipper van het opnamelampje was me meteen opgevallen in die zwarte duisternis.

Met de schrik nog in de benen kwamen we weer thuis en met bleke gezichten vertelden we het hele verhaal. Het haardvuur laaide hoog op en de hond lag er weer rustig bij. Leuk zijn jullie om mij hier alleen te laten…., reageerde mijn vrouw verschrikt. We zijn de volgende dag vertrokken met het gevoel dat de Oosterse mystiek van vroeger weer volledig terug was in onze hoofden. De verklaring van de lichten die tegelijkertijd uitvielen en de lopende camera, die op zwart ging, moet misschien gezocht worden in termen van een ongemeen sterk energieveld dat interfereerde in onze electronica-omgeving…..? Het Drenthse landschap kreeg voor ons in ieder geval vanaf dat moment een extra dimensie bij; want ik vermoed heel sterk dat we toen kapitein Roel uit die bewogen tijden van de Republiek waren tegengekomen…..daarginds in het donkere bos bij t Olde Posthuus.

Wouter Pieplenbosch vrijdag 13 nov.2009