het Parool: Weet dat de wereld verandert en wees niet zo verbaasd, zegt schrijver Adriaan van Dis (77). Hij schreef er een essay over: De kolonie mept terug. Zijn advies: lees eens een boek van over de grens.
Identificeert u zich met de kolonie?
“Ik ben hier geboren, maar daar gemaakt. Ik ben opgevoed door mensen die na een leven in Indië hier opnieuw zijn begonnen. Daar hadden ze posities, hier was mijn vader werkloos. Ik identificeer mij met hun naar binnen gekeerde wereld. Als ik een lekker Indisch accent hoor, doet me dat goed. Ik eet veel sambal en jam op kaas. Ik koester het Indische milieu, maar wat ik niet koester, is de gewoonte om dingen goed te praten die niet goed te praten zijn.
...................
Indisch4ever 
Op de geboorte akte van Victor Justin Mulder, de vader van Adriaan van Dis, staat wie zijn wettelijke vader is. Anders is hij door zijn biologische vader „erkend“. De gegevens van roosjeroos.nl geven geen éénduidig uitsluitsel, beter is de primaire bron, de akte bij de burgerlijke stand (mormonenkerk).
Geboren/erkend is een dubieus kenmerk van de koloniale maatschappij. In het toenmalige confessionele Nederland wordt zoiets op grote schaal niet getolereerd.
Maar Indië is Nederland niet.
De blanke Nederlandse elite in Indië tolereert losse zeden, schuinmarceerderij en dubbele moraal. Katholieken geloven dat hun nakomelingen een ziel hebben en daardoor gedoopt moeten worden, dat houdt in dat de man wel met de vrouw dient zijn getrouwd. De protestantse Heren denken daar anders over. De blanke (protestantse?) man had ook juridisch een machtsmiddel om de inlandse vrouw en zijn kroost te domineren. Een element dat vaak bij het onderwerp Njai niet uit de verf komt.
De hele theoretische discussie om de wortels van A. van Dis mag eindelijk eens een empirisch antwoord Krijgen. Ik ben wellicht de één na laatste idioot die daarop een antwoord wilt geven.
Op de vraag “Schaamt u zich voor het koloniale verleden?” Is het antwoord van dhr. Van Dis: “Dat heeft geen enkele zin. Je hoeft je ook geen seconde schuldig te voelen. Maar het is wel goed om je verant-woordelijkheid te nemen. Het gaat erom dat we ons bewust worden dat er volken zijn die hun geschiedenis terug willen”.
Maar wat betekent schaamte in een koloniaal kader?
Schaamte heeft te maken met Schande. Schande verwijst naar het Indo-Europees “Skand” maar ook naar het oud-latijn “scandalo”. Het gaat dan over gevoelens van onbehagen voor een bepaalde situatie of gedrag.
Er is wel een verschil tussen Schaamte en Schande. Schaamte verwijst naar persoonlijk gevoeld ongemak of vernedering als gevolg van iets dat als ongepast wordt beschouwd.
Schande heeft meer te maken met een maatschappelijk oordeel, de algemene veroordeling van een bepaalde handeling
Dan wordt het antwoord van dhr. Van Dis begrijpelijk, een typisch Dutch-oriented perspectief. Zowel hij als zijn ouders zijn geboren en getogen in Nederland. Zij hebben weliswaar iets te maken met Nederlands-Indie, maar dan houdt Indie voor hen op, zij waren daar op doorreis. Voor dhr. Van Dis heeft het geen zin er verder op in te gaan, Tempo Doelloos.
Voor diegenen wier (voor)ouders van gemengde afkomst, geboren en getogen in het voormalig Nederlands-Indie ligt dat totaal anders. Dezeouders worden in de koloniale maatschappij gebrandmerkt als “Indo-Europeanen”, een categorie die weliswaar geen juridische betekenis maar wel een exclusieve positie heeft in die koloniale maatschappij.
Indo-Europeanen geven in de koloniale maatschappij een apart inhoud aan begrippen Schaamte + Schande, die uitdrukking zijn van hun inferieure positie in deze rangen- en standenmaatschappij. Schaamte erover geeft het Indisch (ver)zwijgen.
Als ik dan lees wat hun nazaten, de generatie X in Nederland voor invulling geven aan deze begrippen, dan voel ik plaatsvervangende schaamte.
Voor een goed begrip, Van Dis is de Nederlandse schrijver waarvan ik de meeste boeken heb (8). Hij kan wel goed schrijven.
@PetervandenBroek: ‘kolonie mept terug etc.’ – Het uiten van schaamte en schande over het Indië verleden getuigt mi. van je persoonlijkheid. Jouw houding tov. wat daar geschied is. En dus ook je gedrag tov. land en volk! -Mijn respect voor de nationalisten Soekarno, Hatta ea. die toen opkwamen. De jarenlange strijd naar vrijheid/ onafhankelijkheid!
Hun volkslied; het Indonesia Raya laat mij zeker niet onberoerd! Land van mijn voormoeders; mijn geboorteland!
PetervdenBroek,
Doorreis?De vader van Adriaan is in Indië geboren. De familie Mulder zit al generaties in Indië.
@ Noordin. Wat is Uw argument om Uw bewering te ondersteunen? Dat zou wel zo netjes zijn!
Vader van Adriaan van Dis is Victor Justin Mulder, geboren in Soerabaja (zie roosjeroos.nl)
Maar een aantal jaren geleden wist iemand Adriaan van Dis te vertellen dat de vader van zijn vader een Italiaanse kapper was, en niet van indo-europese afkomst. Dat Italiaanse verhaal klopt met wat van Dis als kind al hoorde van zijn moeder.
De moeder van Victor Mulder was in Indië geboren (1885), net als haar moeder (1860).
Geworteld dus, maar ik denk zonder Indonesische voorouders
ChatGPT geeft een eigentijds antwoord op de vraag wat goed en slecht betekent:
“Goed en Slecht zijn termen die worden gebruikt om handelingen of beslissingen te beschrijven op basis van Ethische, Morele of Maatschappelijke normen. Wat als goed of slecht wordt beschouwd, kan variëren tussen culturen, religies en persoonlijke overtuigingen.
Over het algemeen worden handelingen die in overeenstemming zijn met geaccepteerde principes van Moraliteit, Rechtvaardigheid en Eerlijkheid als “goed” beschouwd, terwijl diegenen die deze Principes schenden als “slecht” worden beschouwd. Filosofische perspectieven zoals Utilitarisme, Deontologie of Deugdethiek bieden verschillende kaders voor het beoordelen van goed en slecht op basis van respectievelijk gevolgen, plichten of karakter. Het begrip Goed en Slecht is complex en kan subjectief zijn, gevormd door individuele waarden en culturele contexten”.
De Franse Revolutie is een keerpunt in onze Geschiedenis, het begin van de Moderne Geschiedenis, althans dat begrijp ik van de Geschiedenislessen op mijn middelbare school het CLD in Rijswijk/Delft. Toevallig komt de periode van de Franse Revolutie overeen het einde van de VOC en het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden dwz de overgang van Kolonialisme naar Imperialisme. De ideeen van de Franse Revolutie (Liberté, Egalité, Fraternité) komen duidelijk tot uitdrukking in de “Universele Verklaring van de Rechten van de Mens” aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1948, toevallig één jaar vòòr de Soevereiniteitsoverdracht.
Nemen we deze Rechten als uitganspunt en maatstaf dan wordt een beoordeling van de situatie in Nederlands-Indie (1815-1949) mogelijk.
Wat is dan het antwoord van Leon Algra?
Wat niet goed is, is nooit goed. Wat verstaan we onder goed en wat onder fout? En wie bepaalt wat goed of fout is?
@LeonAlgera; ‘ wie bepaalt etc. ‘ – De begrippen (!) goed en fout zijn sinds Bijbelse tijden bekend. Echter was het in 1945; onze overheid, die er een draai aangaf om de drang naar vrijheid van het Indonesische volk te vertalen in: orde en rust! Wat herbezetting betekende! En dat na een nazi bezetting(van maar 4jr.) – Over moraal gesproken!
Als aan wij wordt gevraagd: Identificeert U zich met de kolonie?
Ik ben daar geboren. In Nederlands-Indie gaan de wortels van mijn familie minstens terug tot 1800. In Indie had mijn familie een opmerkelijke maatschappelijke status, die van Indo-Europeaan.
Hier werd het Nederlands-Indisch diploma van mijn vader niet erkend, hij is hier eigenlijk opnieuw begonnen. Ik ken en begrijp hun naar binnen gekeerde wereld. Als ik een Indisch accent hoor, dan gaan mijn herinneren terug naar mijn Indonesische oma.
Sambal is niet in Italie te vinden, ik eet zelfgedroogde en gemalen pepers. Jam op kaas vind ik zonde van de Italiaanse kaas en de zelfgemaakte jam. Ik ben in een Indisch= Indo-Europees milieu opgegroeid, maar waar ik me tegen keer is de gewoonte om dingen goed te praten die niet goed te praten zijn.
Wat ik gemeen heb met Adriaan van Dis?
Een moeilijke vraag. Ik voel mijzelf een Europeaan met een Indonesische/Indische achtergrond in bezit van een Nederlands paspoort.