Joty ter Kulve woont op Landgoed Stoephout te Wassenaar in een serviceflat. Op 30 maart had ze een kleine lezing voor de bewoners.

Goedemiddag,
ik heb u al eerder verteld over Linggajati, ons ouderlijk huis aan de voet van de Ciremai, een vulkaan 3000 meter hoog, waar ze nu van plan zijn geothermo energie te gaan winnen, duurzame energie . De energie reus Chevron zo las ik gaat hier enkele biljoenen investeren. Mooi nieuws voor Indonesia en de regio Kuningan, waaronder Linggajati valt. Wie weet wordt de wens vervuld in Linggajati een internationaal conferntie oord te bouwen om diplomatie en conflict beheersing te bevorderen.
16 Maart heeft in Jakarta een gebeurtenis plaats gevonden die ook verband houdt met diplomatie en Linggajati.
Twee jaar geleden heeft de Indonesia Nederland society besloten besloten elk jaar een Linggajati Award toe te kennen aan een persoon, die zich bijzonder heeft ingezet om de relatie tussen onze beide landen te verbeteren. Dit jaar viel de eer te beurt aan oud Minister Bot en aan één van de Presidentiele adviseurs van de huidige President, oud-Minister van Buitenlandse Zaken Minister Hassan Wirajuda. Zij kregen beide de Linggajti Award. De heer Wirajuda kreeg in Jakarta de Award uit handen van oud-Minister Wim van Eekelen, adviseur van de Nederland-Indonesia Society, die met zijn vrouw Hanneke naar Jakarta waren gekomen.
De Bupati van Kuningan en haar man waren 16 maart ook aanwezig, overgekomen van Linggajati. Dat is ook heel bijzonder, zij hebben heel veel gedaan om dit monument overeind te houden.
Geschiedenis is mooi, boeiend, leert ons over evolutie oude culturen, de ontwikkeling van de mensheid, je kunt er lessen uit trekken, maar geschiedenis moet niet een kooi zijn waar in je gevangen zit. We moeten niet blijven leven in het verleden maar in het heden en de geschiedenis, die wij vandaag maken. Of dit nu de Krim betreft of Indonesië.
Na de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog in Europa en Azië is Nederland, wat Indonesië betreft misschien ook te lang in de kooi blijven hangen. Een van de mensen, die in Linggajati in 1946 al probeerde ons uit de kooi te bevrijden en naar de realiteit van het heden te vliegen, was prof Piet Sanders.
Piet Sanders ( Schiedam sept.1912-sept. 2012) Nederlandse jurist, ambtenaar, hoogleraar, studeerde in Leiden rechten, promoveerde bij Cleveringa in 1945 ( Eerste promotie na de oorlog)
In 1945 werd Sanders door Minister-President Schermerhorn aangesteld als Secretaris Generaal Van Algemene Oorlogsvoering. Zo kwam hij met Schermerhorn, voorzitter van de Commissie Generaal voor Nederlands Oost-Indië naar Linggajati in 1946. Sanders en Samkalden, de latere voorzitter van Amsterdam, waren op de achtergrond de ‘’architecten’’ van de overeenkomst van Linggajati.
U kent het verhaal van de Overeenkomst van Linggajati, heb ik u verteld in mijn vorige praatje. Uit onvrede met het oorlogszuchtige beleid tegen Indië trad Sanders diep ontgoogeld in 1947 af en keerde terug naar zijn beroep als advocaat en werd hoogleraar bij de Erasmus Universiteit. Ook bij de United Nations in New York werd vaak een beroep op hem gedaan te bemiddelen bij Internationale conflicten.
Maar, en dan komen wij terecht bij mijn praatje van vanmiddag, Sanders geldt ook als een van de meest vooraanstaande kunstverzamelaars van Nederland. Samen met zijn vrouw Ida heeft hij 73 jaar lang kunst verzameld. Hij reisde met zijn vrouw de hele wereld af. U zult zijn collectie in vele musea tegenkomen. Hij heeft veel van zijn collectie aan musea geschonken.
Prof Piet Sanders was bijzonder geïnteresseerd in de Stichting “” Vrienden van Linggajati.”” Tot zijn dood geloofde hij heilig dat de toenmalige Nederlandse regering een historische fout had gemaakt door de Overeenkomst van Linggajati af te wijzen en het leger naar Indië ter sturen.
Hij heeft mijn broer en mij in 2003 uitgenodigd hem te bezoeken in Schiedam. Twee dingen zal ik nooit vergeten, hij woonde in een huis twee onder 1 kap gewoon ergens in Schiedam, maar als je de voordeur was gepasseerd stond je tegenover een Picasso, Mondriaan,en andere groten der aarde. Elke wand elke hoek was gevuld met de meest prachtige kunstwerken. Ook zijn vrouw behoorde tot een kunststuk, ik zal nooit de jurk vergeten die ze aan had bij ons bezoek, iets van goud en een prachtige print.
Het tweede bijzondere aan ons bezoek was het feit, dat hij ons vertelde dat hij het niet meer zou meemaken, dat Nederland eindelijk zou beseffen hoe ze de boot hadden gemist met Linggajati , Linggajati was zo vertelde hij ons diplomatie van de eerste orde en een voorbeeld van het oplossen van conflicten op mondiaal niveau. Voor mij was deze ontmoeting één van de mooiste en ontroerende ontmoetingen van mijn leven.
Bij een volgend bezoek vertelde hij ons van zijn levenslange vriendschap met de heer Budiardjo, de toenmalige Secretaris Generaal van de Indonesische delegatie. Ze zagen elkaar elk jaar totdat de heer Boediardjo als eerste stierf.
Bij ons laatste bezoek aan Schiedam overhandigde hij Willem en mij een geschenk: een collectie tekeningen, litho’s van een in 1946 in Linggajati aanwezige journalist , Henk Ngantung, de latere gouverneur van Jakarta. De Indonesische delegatie in Linggajati heeft de litho’s aan Sanders geschonken. De oorspronkelijke tekeningen van Ngantung, die een beroemd kunstenaar is geworden en nu bijzonder populair is in Indonesia, hangen in het Nationaal museum te Jakarta.
De uit Menado afkomstige kunstenaar Henk Ngantung ( 1921-1991) was van eenvoudige afkomst en had weinig scholing, maar Soekarno, die een hoge dunk van hem had , als mens en als schilder en tekenaar, heeft hem in 1969 benoemd tot vice-gouverneur van Jakarta. Dit bleef hij tot 1964, waarna hij werd benoemd tot gouverneur van Jakarta.Dit is hij slechts een jaar gebleven, want door zijn connectie met Soekarno kwam hij in een kwade reuk te staan en werd hij ervan beschuldigd lid te zijn van de Partai Komunis Indonesia, wat onjuist was. Hij werd na de coup van 1965 op een zijspoor gezet. Hij heeft tot zijn dood geschilderd.
Prof Sanders vroeg mijn broer en mij een museum in Indonesië of Nederland te vinden waar de litho’s van Henk Ngantung tot hun recht zouden komen. En de geschiedenis van de dekolonisatie vanuit een internationaal, Indonesisch perspectief kon worden verteld aan onze jeugd. Wij hebben er lang over nagedacht.
Ondertussen is mijn broer overleden en dit voorjaar dacht ik nu moet ik maar eens beslissen wat ik ga doen met dit stukje geschiedenis. Ik heb er over gesproken met een goede vriend die ook veel in Indonesië komt en werkt. Eerst dacht hij aan het Stedelijk Museum van Schiedam , omdat prof Sanders daar geboren en gestorven is en dit museum verschillende van zijn stukken reeds in bezit heeft. Maar de directeur van het Stedelijk museum in Schiedam vond dat de litho’s van Henk Ngantung en prof Sanders en Linggajati behoren tot het nationale, historische erfgoed van Nederland en een plaats moesten krijgen in het Nationaal Archief te den Haag . Hun visie hebben wij overgenomen en na contact te hebben gezocht met de directeur van het Nationaal Archief is besloten dat ik 7 april in aanwezigheid van de Indonesische Ambassdeur de tekeningen van Ngantung zal overhandigen aan de directeur van het Nationaal Archief.
Ondertussen heeft het Nationaal Archief besloten om deze historische litho’s te digitaliseren en op hun website te plaatsen waarschijnlijk 7 april. Linggajati goes global.
Dit is natuurlijk een prachtige ontwikkeling waarvan mijn broer en ik toen wij in 2002 aan het avontuur Linggajati begonnen alleen van konden dromen. Zo zie je maar weer dat je nooit moet denken, als een uitdaging op je pad komt van neen neen, te oud, te ziek, wie ben ik?, gewoon doorzetten en je teleurstellingen niet tellen. Soms gebeurt het dan gewoon dat je visie werkelijkheid wordt.

Joty ter Kulve 30 maart 2014
Wassenaar