van Joty ter Kulve

In de laatste Moesson staat een heel mooi artikel over Yvonne van Genugten,  directeur van het Indisch Herinneringscentrum in Bronbeek dat nu al haar eerste lustrum op viert 16 december 2012 in Den Haag   Haar vader was onderwijzer van beroep, net zoals de beroepen van ambtenaren, KNIL-militairen en planters vaak werden vervuld door Indische Nederlanders.

Deze families, veelal product van de ‘’mengcultuur’, vormden het fundament waarop het koloniale bewind was gevestigd. Het verhaal van Yvonne van Genugten is een prachtige tekening van de ‘’Indische mens’’.
De Nederlandse expansiedrift begon inderdaad met de VOC, c.q. handel op enkele eilanden van de archipel, maar toen de Nederlandse mannen zich langer begonnen te vestigen in de Oost ontstond al heel snel een mengcultuur. Het was niet uitsluitend een Nederland-Indonesië mix, maar ook de Fransen, Portugezen, Duitsers en Engelsen ontdekten de Indonesische vrouwen.

Als je het Indisch Herinneringscentrum te Arnhem bezoekt komen onwillekeurig vele vragen bij je op. Waarom hebben de Indische mensen zich nooit geïdentificeerd met de Indonesische bevolking maar wel met de Nederlanders? Waarom hadden zij geen stem en rol in de dekolonisatie? En hoe staat de jongere generatie nu tegenover de geschiedenis van hun voorouders?. Dit zijn allemaal interessante vragen.

Een deel van de Indische mensen kwam ook tijdens WO -II in de Japanse interneringskampen terecht. Een groot deel kreeg echter van de Japanners te horen dat zij niet tot de Nederlandse onderdanen werden gerekend vanwege hun te grote hoeveelheid Indonesische bloed. Zij bleven buiten de Japanse kampen. Bij gebrek aan werk, geld of spullen om aan eten te komen hadden zij een zeer moeilijk bestaan.
Het verhaal van de Indische mengcultuur is ook een verhaal van erkenning, van emancipatie en het doorbreken van de alom heersende gedachte “ White is beautifull’’. Dit gegeven deelden zij  met de Inheemse bevolking. De alleenheerschappij van het Westen waar de gedachte leefde dat westerlingen de democratie hadden uitgevonden en de wijsheid hadden verworven, wat betreft ‘’mensenrechten’’ en technologische vooruitgang was de laatste twee eeuwen het aanvaarde gedachtengoed.

Met de opkomst van Azië als grootmacht begint men oog en begrip te krijgen, dat ook in de eeuwen voor de Westerse alleenheerschappij andere culturen in Azië maar ook elders tot grote hoogten waren gekomen.
Het interessante is dat het verhaal van de mengcultuur een mondiaal verhaal is. Amerika is het product van een mengcultuur. We zien hoe het land anno 2012 niet alleen politiek worstelt met dat gegeven, maar ook cultureel, filosofisch en economisch.  Demografisch zien wij hoe het politieke landschap door de toename van immigranten uit niet-Westerse landen verandert.

Het Indisch Herinneringscentrum (IHC), dat gebaseerd is op het ‘tot leven laten komen van de geschiedenis van de twintigste eeuw en de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië en de onderdanen die naar Nederland zijn geïmmigreerd’ heeft dus zeker bestaansrecht.  Wat gebeurt er met de bezoekers van het IHC tijdens hun bezoek, maar ook wanneer zij het gebouw weer hebben verlaten?  En dan denk ik even aan een ander herinneringscentrum: het Anne Frank Huis. Niemand ontkomt bij en na een bezoek aan het drama van de eeuwenoude jodenvervolging, de Duitse vernietigingskampen, de vergassing, maar ook aan de levenslust, moed van een jong meisje. Een voorbeeld voor jongeren en ook een aansporing om in onze persoonlijke levens op zoek te gaan naar een ‘’nieuwe” wereld. Naar een wereld zonder grenzen, waar geweld en onrecht geen plaats meer krijgen.

Waar denken wij aan als we door het IHC wandelen? Onwillekeurig gaan je gedachten terug naar de VOC, de drang van onze voorouders nieuwe werelden te ontdekken. Zo trokken wij er op uit en namen onszelf mee. Onze drang naar macht, geld? We hadden geen idee van het bestaan van oude culturen in deze landen, onze expansiedrift kende geen grenzen. Wij dachten inderdaad dat wij superieur waren aan de volken die wij tegenkwamen.

Als je het IHC bezoekt, word je geconfronteerd met het verhaal van Indië: de tijd tussen 1900 en de grote uittocht naar Nederland en andere continenten, met de persoonlijke verhalen van mensen. Het verhaal van een Lost Country,  dat ook het verhaal is van vandaag én het verhaal van de toekomst. Mensen op zoek naar nieuwe mogelijkheden en kansen. Mensen die hun levensomstandigheden ontvluchten, geen perspectief hebben of gewoon gelukszoekers.
Nu de wereldbevolking mondiaal wereldwijd vergrijst, zal immigratie alleen maar belangrijker worden en kan immigratie een mondiaal probleem worden dat gaat spelen in elk continent. De kloof tussen arm en rijk  zal moeten worden overwonnen met slimme technologie, maar ook met een nieuw bewustzijn wat betreft de problemen van onze kleine planeet.

Terug naar het IHC en haar vijfjarig lustrum. Ja, ons IHC heeft bestaansrecht en het was visionair van de Nederlandse overheid dat ze het initiatief heeft genomen om het IHC een plek te geven in de Nederlandse geschiedenis.   Een bestaansrecht dat niet alleen gestoeld is op de Indische rijsttafel, dans, zang en literatuur, maar ook als stem van de miljoenen immigranten die om welke reden dan ook – oorlog, armoede, avontuur – op zoek zijn naar nieuwe horizonnen of perspectieven. Op zoek naar een ontluikend en groeiend besef, dat wij als wereldburgers op zoek zijn naar ‘’ Wereldvrede’’, rechtvaardigheid en een plaats van ons heelal in het Universum.

Joty ter Kulve,     Wassenaar Kerstmis 2012