Door Joty ter Kulve
Nederland is qua oppervlak een klein land binnen Europa. In een paar uur reis je van Groningen naar Maastricht en van Amsterdam naar Hengelo. Misschien is dit de oorzaak dat het Buitenland, de ons omringende landen en de grote wereld daarbuiten altijd een betrekkelijke grote invloed hebben gehad op ons reilen en zeilen.
In de wandelgangen worden wij wel eens genoemd: een provincie van Duitsland. Het was in de achttiende eeuw de Franse Napoleon, die ons maande één land te worden met één taal.
Omgeven door zoveel water, de zee, zijn we een taai volkje geworden, met het water hebben wij altijd veel strijd gevoerd, we moesten wel om droge voeten te houden. Daarom weten wij nu ook zo veel van water. En doet het buitenland ook nu vaak een beroep op onze expertise.
Ook denk ik vanwege al die zee om ons heen en al het buitenland zijn wij altijd kooplieden en handelaren geweest. Met onze scheepjes waren wij niet te beroerd om naar onbekende landen te zeilen. Afrika, Amerika, Azië overal kwamen de Hollanders om de hoek kijken. Vreemde volken, andere culturen, mensen van allerlei pluimage: onze genen zijn er allemaal vertrouwd mee. Wij -dat lijkt er tenminste op – hebben dat allemaal verweven met onze geschiedenis, ons karakter.
Twee boeken ben ik aan het lezen, beiden verbonden met ons koloniale verleden. Willem Nijholt ‘’Met bonzend hart’’ en van Dr. Dino Patti Djalal : ‘’The Can Do Leadership “ een dagboek met inspirerende verhalen over het Presidentschap van President Susilo Bambang Yudhoyono.
Als je het boek van Willem Nijholt leest dan wordt het verleden heel tastbaar. Je ruikt de melati, je proeft de tahoe.
Het gebeurt dat ik bij gezamenlijke projecten van Nederlanders als van Indonesiërs te horen krijg:’’ We moeten niet langer door het venster van het verleden kijken’’ Ik denk dat ze daarmee willen zeggen : in het verleden waren er teveel incidenten, onopgeloste problemen, irritaties. Daar worden wij het nooit over eens, kijk niet langer door het venster van het vertroebelde verleden.
Tja, misschien door het sluiten van de luiken van het verleden begraven wij alle problemen, begraven wij het koloniale tijdperk, de dekolonisatie de Bersiap, politionele acties, die de aanpassingen naar een nieuwe Wereldorde met zich meebrachten. De vraag blijft : begraaf je met het verleden ook niet de lessen, die kunnen worden getrokken uit het verleden?
Toen mijn broer mij in 2002 vroeg of ik hem wilde helpen ons ouderlijk huis in Linggajati, door de Indonesiërs omgedoopt in een klein museum als één van de symbolen van hun Vrijheidsstrijd en een eerste grote stap na het uitroepen van hun Onafhankelijkheid 17 augustus 1947, te steunen hadden wij beiden het idee, dat dit een geweldige kans was ons gezamenlijke verleden – 350 jaar is niet niks -, voor onze kleinkinderen te conserveren.
Wij begrepen drommels goed, dat Linggajati voor de Nederlanders de politionele acties in herinnering brachten, en dat de Nederlanders niet graag herinnerd willen worden aan zaken uit het verleden, die uitgelopen zijn op een mislukking en verkeerde inschattingen . Onze nationale trots verbiedt ons – lijkt het wel – het woordje sorry in de mond te nemen en in het reine te komen met onze geschiedenis. En helaas kunnen wij de geschiedenis niet veranderen, dus je moet er wat mee.
De jaren na 2002 zijn een enorme verrijking geworden in ons beider levens. Willem stierf in het voorjaar van 2011, zijn visie en grote inzet hebben mijn leven verrijkt.
Wat ook heel belangrijk is geweest : ik ben gaan begrijpen, hoe weinig ik eigenlijk wist van dit rijke moederland van mij. Ik ben niet alleen heel veel van Indonesië gaan houden, maar ik heb mij hart verpand aan de Indonesische mensen. Ben mijn Indonesische identiteit gaan koesteren. Ik zie het als mijn taak de beeldvorming over ons moederland te veranderen.
Linggajati ik hoop dat het besef door dringt, dat Linggajati ook voor ons Nederlanders een kostbaar symbool is uit het verleden en dat de “ Overeenkomst van Linggajati “ de moeite waard is op te tekenen in onze geschiedenisboeken. Hier werd de weg van de dialoog en rede bewandeld. Hier werden jonge Indonesische mannen ‘’staatsmannen’’. Hier ligt een prachtig stukje geschiedenis. De vrijheidsstrijd werd door de Indonesiërs niet gewonnen door hun leger, maar door het karakter en het doorzettingsvermogen van jonge Indonesiërs. Ook wij hebben de oorlog niet gewonnen, ook wij hebben moeten ondervinden, dat je niet kunt vechten tegen een idee wiens tijd is gekomen.
Even belangrijk voor ons historisch besef over de kolonie Nederland-Indië en de dekolonisatie is het sinds kort ontstane Indisch Herinneringen Centrum in Bronbeek.
Het siert de Nederlandse overheid, dat zij ons land het IHC heeft geschonken. Ik ken geen andere Europese overheid, die op een dergelijk volstrekt unieke manier haar koloniale verleden een plaats geeft in haar midden.
Het I.H.C. geeft ons inzicht in de eindfase van onze kolonie, in de dekolonisatie. Het lot van de Nederlandse onderdanen in de gewezen kolonie. Een – voor de meeste Indische Nederlanders, Molukkers – heel zware en moeilijke overgang. Velen gingen nog gebukt onder het leed en ziektes van de Japanse internering.
Naast een klein museum dat ons voornamelijk herinnert aan de strijd, die is geleverd in de voormalige kolonie, was Bronbeek sinds decennia een tehuis voor gepensioneerde KNIL militairen. Nu de meeste oudgedienden van de KNIL zijn overleden is die rol van Bronbeek komen te vervallen. Naar ik heb begrepen worden er nu veteranen afkomstig uit allerlei brandhaarden waaraan het Nederlandse leger heeft deelgenomen verzorgd.
Blijft het gegeven dat de veteranen uit het voormalige Nederlands-Indië en Bronbeek altijd hun historische band zullen behouden. De veteranen hebben veel bijgedragen in het proces de twee landen met elkaar te verzoenen.
Misschien moet de overheid samen met het IHC nu een nieuwe visie gaan ontwikkelen voor dit prachtige historische landgoed. Is dit geen schitterende plek om verschillend musea uit ons koloniaal verleden te concentreren?
Tenslotte als ik aan Indonesië denk – ook het huidige Indonesië – wat wij in dit prachtige boek van Dr. Dino Djalal leren kennen, dan denk je aan diplomatie : de plaats van Indonesië in de G20 en G8. Bronbeek zou ook een plaats kunnen worden waar wij het huidige Indonesië kunnen leren kennen.
Misschien kunnen wij ook aansluiting zoeken bij de Gedung Perundingan in Linggajati ? Het kleine museum te Linggajati, een symbool van de Vrijheidsstrijd van de Indonesiërs, maar ook van Rede en Dialoog een historisch Erfgoed voor Nederland van 350 jaar geschiedenis. Voor de jeugd van Indonesië, maar ook voor onze eigen jongeren kan Linggajati een bron van geschiedenis worden. En Bronbeek kan hierin een belangrijke rol spelen.
Ik denk hierbij onder meer aan dialoog en uitwisseling tussen Indonesische en Nederlandse jongeren, aan Nederlandse en Aziatische landbouwstudenten uit Wageningen, aan diplomatie en aan trainingen voor leiderschap.
De jonge Indonesische leiders van de twintigste eeuw, Soekarno, Hatta en Sjahrir hebben de geschiedenis van hun land radicaal veranderd. De wereld ,waarin wij nu leven trilt op zijn voegen. Met zijn allen staan we voor de drempel van een nieuw tijdperk. Tijd voor dialoog en ‘’nieuw’’ leiderschap, ook op Bronbeek!
Laten wij niet alleen het historische kader van Bronbeek blijven koesteren , maar ook zorg dragen voor de historische continuatie en invulling van Bronbeek.
Dit was even een overpeinzing n.a.v. de boeken van Willem Nijholt en Dr. Dino Patti Djalal
Joty ter Kulve
Wassenaar februari 2012
...................
Indisch4ever 
L.S.;
Het is een ikoon zonder duidelijk economisch voordeel dan o.a. het behoud vd sfeer ve glorieuze tijd voor Holland.Ja,bezuinigen MOETEN we welzeker,anders gaan we in deze tijd ten onder.Aan ons de taak om de regeerders met alle respect te wijzen op het nut v Bronbeek.Voor mij is Bronbeek een soort monument op de Dam vd Indische zaak!
In sommige gebieden van Indonesia,waar Nederland een economisch,of strategisch belang had,had het zeker wel een zeer dkke vinger in de pap in de staatsaangelegenheden van de lokale vorstendommen en regentschappen.Bijvoorbeeld in de Z-Molukken rond Ambon,bepaalde Boeginese rijken,etc. bepaalde Nederland zeker wel,wie er regeerde.
Hoogachtend:
DP Tick
In aanvulling op mijn eerdere reactie over Huize Bronbeek, wellicht de volgende overweging aangaande haar toekomstige bestemming:
De wereld om ons heen verandert en dat vergt van tijd tot tijd allerlei heroverwegingen van zaken die voor ons een schijnbare eeuwigheidswaarde hebben. Zo ook het onverwoestbare Bronbeek, een belangrijk monument in onze Indische geschiedenis.
Geruchten bereiken mij dat het bezuinigingsdier van Defensie haar oog heeft laten vallen op dit militaire bastion. Immers ook binnen de 3 pijlers van haar publieke bestaansrecht t.w. huisvesting veteranen, museumfunctie en domicilie van het Ind. Huis, zijn er belangrijke veranderingen gaande.
Zoals elders al gezegd heeft door natuurlijk verloop b.v. de huisvestingspoot van Bronbeek weinig zinvol bestaan meer; zijn de museale doelstellingen van haar koloniale verleden aan herbezinning toe en wordt door deze nauwe samenhang ook het I.H. en haar kernactiviteiten in haar bestaan bedreigd.
Om niet alvast de discussie te smoren door in details te gaan en allerlei politieke afwegingen te maken, lijkt het mij goed dat de Indische gemeenschap zelf een praktische invulling geeft aan die evt. nieuwe functie van Bronbeek.
Uitgangspunten of beleidskaders waarbinnen gedacht kan worden kunnen b.v. zijn:
1. memorialfunctie (herdenking/ankerfunctie)) van die zo belangrijke koloniale periode in de NL-geschiedenis met zichtbare invloeden en wisselwerkingen op onze hedendaagse samenleving (cultuur- en identiteitsinvloeden)
2. educatieve functie (schoolexcursies) t.o.v. de jonge NL-generaties over hun gemengd verleden. De positieve invloeden op hun hedendaagse bestaan. De politieke bewustwording t.o.v. het huidige Indonesië. De koloniale geschiedenis en het drama rond de diaspora van Ind. nederlanders.
3. De huiskamerfunctie. Het belangrijke centrum voor heel Indisch NL en ook diegenen die hun wortels daar hebben gehad of een warm hart toedragen. Ontmoetingspunt van nazaten, off. herdenkingen, maar ook voor feestpartijen, braderie, muziek met een Indisch karakter, etc.etc
Deze samenvoegingen hebben een absolute meerwaarde in de omslag naar dat zo belangrijke belevingsaspect. Het aanspreken en bewustworden van je culturele wortels.
Zie hier een paar voorzetjes.
Ik zou zeggen: houd het eenvoudig en kernachtig zodat het idee niet sterft in schoonheid of ten offfer valt aan vergadertijgers met politiek oogmerk.
Gewoon nadenken wat zo belangrijk is voor ons nageslacht en hun partners. Waarom mag dit MONUMENT, waar de koloniale grandeur en stille liefde voor ons moederland van afspat, niet tenonder mag gaan aan die ordinaire bezuinigingsdrift in crisistijd.
Hear, hear!
Pak Pierre
Als er geen indië-veteranen meer zijn als Bronbeekbewoner, dan is het beter om de Indië-traditie te bewaren en het hele landgoed met museum over te dragen aan een niet-militair beheer.
Kan het… is het wel praktisch om er een algemeen koloniaal museum van te maken? Of is het beter alleen de Indië-herinnering te conserveren.
Ook de doelstelling een ontmoetingsplaats van Indische Nederlanders te maken op Bronbeek staat haaks op het idee van een algemeen koloniaal museum
Het ligt wel wat excentrisch, maar het idee is prachtig. In de tuin kan een prachtige plantenkas. Het zal een enorme klus worden, en subsidie kun je wel vergeten. Is de Indische gemeenschap hiervoor te porren? Of voor de zoveelste keer: soedah, laat maar? Ik moet nog steeds denken aan de Haagse flop. Midden in de weduwe van Indië.
Met alle respect voor de schrijfster van deze mooie gedachte, waag ik om enkele kanttekeningen te maken.
Woorden als ethiek, wereldbeeld, volksidentiteit en vriendschap buitelen door mijn hoofd bij het vernemen van die boodschap.
De ‘luiken naar het verleden sluiten’, spreken mij niet zo aan omdat een land dat gelooft in haar toekomst, het verleden moet kennen….
Het is ook een emotioneel proces dat zich niet op bevel laat afsluiten.
Beide landen hebben een gedeeld verleden, dat een plaats verdient in haar eigen geschiedenis. Daar horen de inktzwarte bladzijden ook bij.
Het getuigt van een volwassen volksidentiteit en democratie om met voldoende afstand, de meest gruwelijke perioden te kunnen benoemen en te plaatsen.
Ook Indonesië ontkomt op enig moment in haar jonge geschiedenis niet aan deze introspectie (naar binnen kijken). Als dat plaatsvindt is er pas voldoende grondslag voor een gezonde volksontwikkeling (ziel van het volk).
In dat land wordt nog steeds gezwegen over de genocide (schattingen van 1 miljoen doden) na de communistische staatsgreep. Eerst moet deze morele schoonmaak plaatsvinden en die generatie die daar slachtoffer van werd verdwenen zijn……dan pas is er een echt begin.
350 jaar kolonialisme is natuurlijk niet niks, maar het is een gotspe dat over die periode op middelbare scholen in NL geen syllabe van terug te vinden is. Die invloed van buiten op onze samenleving is enorm. Waarom dan wegkijken en verzwijgen?
We leven in een tijd van snelle veranderingen, maar daar doen mensen die honger hebben niet aan mee. Dus die schijnwelvaart is slechts voorbehouden aan een selecte groep mensen. We mogen onze ogen voor deze realiteit niet sluiten.
Bovendien komt er een nieuwe generatie die straks meer Europeaan is dan Hollander. Welcome to the global village.
Vriendschap is het verleden kennen, vertrouwen hebben in de toekomst en het heden aanvaarden. Dan ontstaat er een perspectief.
Ook het opleiden van studenten zonder een omvattende visie is weinig zinvol. Je kunt cognitieve vaardigheden, die niet domein-overschrijdend zijn (slechts binnen vakgebied) niet echt goed overdragen. Het is alleen zinvol als het gedragen wordt door een maatschappelijke visie of wereldbeeld. Whatever.
Handelsgeest prima, maar in vriendschap en liefde, kunnen morele en ethische vragen (balans van goed en kwaad) elkaar niet goed verdragen. Ik bedoel maar…..er is veel meer dan slechts intellectueel ganzebord bedrijven. En ook ik hou van mijn geboorteland over zee.
Willem. grondlegger van Vrienden van Linggajati, was zo’n aimabele wijze man met visie. Daarvan getuigden zijn vele vriendschappen van Indonesische intelligentia zelfs na zijn pensionering, door zijn vele aantoonbare inspanningen voor dat land m.n. de Volksgezondheid.
Hij was een bruggebouwer. Hij wees me ook op het belang van een kritische houding in die eeuwige liefdesrelatie met zijn geboorteland, maar dan met alle respect en op basis van gelijkwaardigheid. Eigenlijk bedoelde hij dat je je invloed pas echt kunt aanwenden binnen een warme vriendschap van wederzijds vertrouwen……een wijze les.
Even formeel! Er was geen 350 jaar kolonialisme, dat dateert pas vanaf ca. 1800. Daarvoor waren het volkenrechtelijke verhoudingen, op basis van het toenmalige volkenrecht. Deze basis werd gelegd door Hugo de Groot in Mare liberum: “Deze eilanden waarover wij spreken, hebben nu, en hebben altijd gehad hun eigen koningen, hun eigen staat, hun eigen wetten, en hun eigen rechtssystemen.” Het octrooi van de VOC (niet de WIC!!) is hierop gebaseerd. Dat zowel Hollanders, als Zeeuwen, als Indonesische vorsten hier een eigen draai aan hebben gegeven, is een ander verhaal. Wel mee eens dat er in Nederland hierover wel heel veel is gescheven, maar niet gelezen.
Kolonialisme dateert formeel vanaf ca. 1800…
Treffend voorbeeld hoe je de geschiedenis alleraardigst kunt reconstrueren aan de hand van allerlei volkenrechtelijke verhoudingen en tractaten….. daarom altijd gepleit voor ego-documentatie in onze Indische geschiedenis, want voor je het weet zijn al die Indorakkers straks òf opbouwwerkers in een wonderschone bijstandsovereenkomst òf slechts handlangers van rijke edoch strenge zakenlieden met een lucratieve handelsovereenkomst op zak.
Ook de Portugezen kwamen daar blijkbaar even langs om een beleefdheidsbezoekje aan al die plaatselijk vorsten te brengen om vervolgens terug te keren met vele geschenken voor het thuisland.
Het papier blijft geduldig……gelukkig, we hebben zo die inktzwarte bladzijden al terug kunnen brengen tot slechts een paar honderd jaar kerstening. Wie wentelt die steen van mijn borst? Who’s next?
Vervelend dat de mensen van nu alleen maar naar de normen van 2012 kijken, en niet naar bijvoorbeeld 1600 met de akelige gewoonten die daarbij hoorden. De Indische vorsten deden daar overigens lustig aan mee, ook zij hadden hun voordeel aan de mogelijkheden die de VOC hun bood.
De Portugezen kwamen ook niet voor een beleefdheidsbezoekje. Zij zaten nog met de nasleep van de reconquista, de herovering van het Iberisch schiereiland op de ‘moren’, en op zoek naar het legendarische rijk van Preste Joam das Indias, Paap Jan, die hun moest helpen in de strijd tegen de Islam die ze net uit hun land hadden gejaagd. Krachtens de pauselijke bullen hadden ze daarbij de opdracht gekregen in het oostelijk deel van de wereld (de Spanjaarden in het westelijk deel, in de archipel lag de grens tussen de Molukken en de Filippijnen) het Christendom te verspreiden. De kosten moesten zij bestrijden met handel. In mijn vorige bijdrage is dan het vervolg te lezen: ‘Dat zowel Hollanders, als Zeeuwen, als Indonesische vorsten hier een eigen draai aan hebben gegeven, is een ander verhaal.’ Veel handelsmonopolies zijn verkregen voor hulp aan die vorsten die hun buren om zeep wilden brengen. En dat geld uiteraard ook voor de Portugezen. In die jaren voor iedereen heel normaal, zelfs voor de bewoners van de Indische archipel. Indonesië bestond nog niet, dat land is pas later door Nederland gevormd, waar rond 1800 (kolonialisme) een begin mee werd gemaakt. Natuurlijk zwarte bladzijden, maar van de activiteiten van de Watergeuzen in diezelfde tijd wordt ook geen kwaad woord gezegd. Ook geen kwaad woord meer over de Spanjaarden na eeuwen overheersing en 80 (!) jaar oorlog. Geschiedenis is om van te leren. Emoties? Moet ik moeilijk doen over de bersiap, over mijn ervaringen, over alles wat mijn ouders zijn kwijtgeraakt, over mijn vermoorde familieleden? Nou nee, ik heb ook geen steen op mijn borst, het is gewoon geschiedenis, proberen het voortaan beter te doen. (Maar dat zal niet lukken, dat leert dezelfde geschiedenis. De acties tegen de ‘communisten’ in de periode Soeharto, waren ook gebaseerd op het toenmalige Indonesische staatsrecht. Een voordeel, je werd nu door landgenoten vermoord en verbannen, niet door kolonialen.)