‘Niet mijn bedoeling deze troostmeisjes als zielepoten te fotograferen’
Emah, Wainem, Paini en Mastia waren tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘troostmeisjes’ van Japanse militairen in Indonesi. 65 jaar later trokken fotograaf Jan Banning en journaliste Hilde Janssen naar de archipel om de ondertussen hoogbejaarde vrouwen te portretteren.
Janssen tekende hun verhalen van gedwongen prostitutie op en Banning gaf hen een gezicht, dat dezer dagen te zien is op een fototentoonstelling in de Rotterdamse Kunsthal.
De fototentoonstelling loopt van 24 april tot en met 29 augustus in Kunsthal Rotterdam. De NOS zendt in het kader van de jaarlijkse Indie-herdenking op 15 augustus 2010 ook de documentaire ‘Troostmeisjes’ uit.
...................
Indisch4ever 
Ik denk dat Bas gezien zijn fatsoenlijke reactie (anders dan dat mallotige en onbeschofte gedrag hierboven) ook een eerlijk antwoord van mij verdient voorop gesteld dat het natuurlijk een persoonlijke opvatting blijft.
Natuurlijk zullen de makers zeggen dat ze de zorgvuldigheid in acht hebben genomen. En natuurlijk zullen ze de integriteit claimen. Maar onbedoelde effecten (z.g. sidekicks) zullen zeker optreden ten koste van deze vrouwen op leeftijd. Daar ben ik van overtuigd. Een gesprek hierover met de makers heeft dan ook geen zin. Het ei is immers gelegd. De tijd zal het leren.
Hoop wel dat ze dat dan ook eerlijk zullen terugkoppelen. Hoe dan ook.
Zorgvuldigheid in een Westerse (geevolueerde samenleving) is helaas een andere dan die in een Islamitische wereld waar het fundamentalisme nog steeds een belangrijke rol vervult en de sharia in de dorpsgemeenschappen nog volop geldt. Zorgvuldigheid in een Westerse samenleving is een morele graadmeter uitgedrukt in wetten en protocollen. Een hoeksteen in ons maatschappelijk verkeer. Is dus ook publiekelijk en juridisch toetsbaar.
In dit grootste Islamitische land ter wereld, net bekomen van de vele aanslagen als vlammend protest tegen het morele Westerse verval in hun land, waar je geen kussende mensen op tv ziet, waar geen reclame is van tampons, inlegkruisjes en lingerie. Waar een volksopstand uitbreekt bij de verschijning van een erg gekuiste versie van een mannenblad. Waar in sommige delen een blote vrouwenarm reeds als belediging wordt opgevat en waar de geloofsleer en gewoonterecht(adat) per defintie al eeuwen heerst; denk je nou echt dat deze slachtoffers begrip en ondersteuning zullen krijgen van hun sociale omgeving?
Ik help je geloven, maar ben niet naief.
De geschiedenis daarmee dienen is hier een godspe; vooral nu 65 jaar na dato.
De identieke gevallen in NL, Australie, Korea, China (Mansjoerije), Philipijnen en Indonesie zijn reeds lang bekend en uitgebreid gedocumenteerd. Deze arme zielen zullen via de virtuele schandpaal (internet, IPhone en tv) de diverse huiskamers binnenwandelen met hun ongenuanceerde berichtgeving om de publieke opinie te mobiliseren, om tenslotte hun sancties te voltrekken.
Ik ben er niet gerust op. Sterker nog, ik vind de benadering van zorgvuldigheid door deze Westerse bril gezien, maar erg naief. Maar vooral schadelijk.
Bij een latere tentoonstelling in Indonesi, bedoel ik.
Gisteravond waren de makers te gast bij het radioprogramma De Avonden. Tijdens het gesprek werd ingegaan op de motieven van de makers en de verhalen van de geportreteerde vrouwen. Ook de motieven van de vrouwen om hun verhaal naar buiten te brengen kwamen aan bod.
De vrouwen wilden hun verhaal kwijt nu het nog kan. Het verlangen naar gerechtigheid en compensatie waren ook motieven volgens de makers. De slachtoffers voelden zich vrij om tegen onbekenden hun verhaal te vertellen – iets wat niet mogelijk is in hun eigen gemeenschap.
De makers hebben, zo zeggen zij zelf, de vrouwen voorzichtig benaderd. De vrouwen werden ook beschermd door de foto’s en interviews af te nemen buiten de dorpsgemeenschap. De namen en woonplaatsen van de vrouwen zijn gefingeerd. Bij een latere tentoonstelling zal de anonimiteit van de vrouwen worden bewaard. Zie voor de uitzending: http://player.omroep.nl/?serid=4027 en luister naar het tweede uur.
Gedwongen prostitutie, groot leed verhuld in schaamte, krijgt een stem en een gezicht. Dat kan leiden tot ongemakkelijke gevoelens, zeker in Indonesi. Maar toch is het belangrijk dat de rauwe waarheid nu eindelijk eens naar buiten komt.
@ nelly
Ik pas , ga liever mijn tijd besteden om naar de jongere Indo’ s te kijken of luisteren.Kan je mss iets van leren .
Tenminste als ik naar de TTF kom .
Saya mah bukan Heer .
Ik zat even te dubben wanneer ik zou gaan naar de TTF maar ik wip even over uit Italie en ga dan zeker naar die lezing.
Ik zal dan n vraag stellen, kan je nagaan welke, en dan hoop ik dat bovenstaande Heren ook komen, dan kan er eindelijk eens openlijk gediscussieerd worden. Ik zal ze wel aanroepen. Ik verheug me echt op zo’n confrontatie.
En dat Mata Gelap zegt dat ik een zieke geest ben met een grote bek, dan spreekt zijn eigen naam wel boekdelen. Ik voel me door je antwoord persoonlijk aangesproken, ik heb je antwoorden getraceerd maar wat heb jij met het ziekelijke (zie Delft/Rijswijk)?
uit de pasarkrant: zondag 23 mei interviewt Marije Plomp fotograaf Jan Banning en auteur Hilde Jansen.
Een uitgelezen kans voor jullie om daar ter plekke die mensen vragen stellen hierover?
Een vergoeding gekregen voor gederfde inkomsten ?
Als ik snel reken , zouden ze mss ongeveer 30.000 rupiah perdag verdienen .
In de landbouw of ongeschoold werk , waarschijnlijk minder.
Hoe lang duurt zo’ n sessie ?
1 dag , 2 dagen ,of een week ?
Ik kan niet uit de foto’ s zien of hun getekende / verdrietige of gekwelde (?) blik te herleiden zijn als gevolg van de gebeurtenissen .
Dat ze afschuwelijke tijden hadden meegemaakt staat buiten discussie .
Wij moeten het niet vergeten.
De foto(s)zelf is niet stuitend , mijn persoonlijke bezwaar is dat ze mss nare gevolgen krijgen , hernieuwde beleving van hun pijn , de aandacht van de media , het oprakelen van zaken die ze willen vergeten.
En wie gaat hun begeleiden als ze in de vernieling komen , omdat ze herkend worden door bekenden of familie leden ?
Terwijl het misschien al lang weggeborgen was?
Hebben ze daar een batterij psychologen of andere hulpverlensers die klaar staan om hun te helpen ?
In Nederland kan men naar de RIAG stappen , of andere stichtingen aanwezig zijn die hun kunnen begeleiden.
Is er nazorg ????
Als je het boek van Hilde Janssen leest, weet je hoe voorzichtig de journalist en de fotograaf te werk zijn gegaan. Veel gesprekken hebben in neutrale ruimtes plaatsgevonden, zodat de familie het niet hoefden en konden horen. Namen zijn ook geanonimiseerd als daarom gevraagd werd. Janssen mag dan een Westerling zijn, zij is zeker bekend met de waarden en normen van de Javanen.
Als de makers iets niet willen hebben bereiken is het aan de schandpaal nagelen van de vrouwen. Integendeel! Zij zijn zeer oprecht begaan met hun lot. Ja, veel van de genterviewde vrouwen leven nog in armoede en worden door sommigen uitgekotst en gezien als ‘Japans afdankertje’. Misschien dat geld een rol speelt, maar ze zijn niet betaald om te poseren. Janssen schrijft in het boek, dat de vrouwen een vergoeding hebben gekregen voor de gedrefde inkomsten, omdat zij niet konden werken als de gesprekken plaats vinden.
Er is heel voorzichtig gewerkt door fotograaf en journalist, omdat zij beiden heel goed weten hoe gevoelig het onderwerp is. Nogmaals, lees het boek van Hilde Janssen, dan begrijp je meer. En ook waarom de vrouwen hebben meegewerkt. En dat het goed is dat het verhaal vertelt wordt.
Ik snap ook niet echt wat er stuitend is aan de portretfoto’s. Wat ik zie zijn juist krachtige vrouwen, die een verhaal willen vertellen. Geen fraai verhaal, maar wel een waarschuwing: dat we moeten voorkomen dat vrouwen tijdens oorlogen worden misbruikt. En dat het oude vrouwen zijn, dat kan niet anders. Ze jong fotograferen zat er niet in. De foto’s laten ook zien wat voor een gevolg het misbruik ook op late leeftijd nog altijd heeft. Dat mogen we niet vergeten, het is niet even ‘vergeten’, de pijn blijft. En dat moeten we voorkomen.
Ben wel blij met je commentaar, Sigeblek. Niet om mijn gelijk te halen. Neen, gewoon omdat ik meen de Javaanse ziel te kennen.
Mijn grootmoeder was een Javaanse; ik ben in mijn jongste jaren door een Javaanse tante grootgebracht en heb altijd tussen de Javanen gewoond. Mijn vriendjes waren Javaanse kinderen. Mijn zuster had een Javaanse vriendin. Mijn moeder sprak ondanks haar blanke huid vloeiend Javaans en was in haar ziel een gevoelige kwetsbare vrouw die zielsveel van haar Javaanse moeder hield.
Mijn genen lieten hun stem horen.
Daarom, alleen daarom denk ik dat dit niet goed voelt.
Het onderwerp en de onbarmhartige expositie (incl. Tv-uitzending) roepen gewoon ambivalente gevoelens bij me op.
———————————-
Dat zeg ik ook .
Reden , ik ken de adat , de cultuur van de Indonesier.
Ik ben een Indonesier .
okay mensen!!! zo kan die wel weer
ontopic,
of anders tutup maar WEER!
Beter: zieke geest met grote bek.
Zieke geest.
Voyeur: als je eerst het woord voyageur gebruikt en dit corrigeert in voyeur en nog eens weet wat dat woord betekent: met heimelijke en sexuele gevoelens naar vrouwen/meisjes kijken, terwijl voyeur in dit verband (verkrachte en misbruikte jonge meisjes) op vloeken in de kerk lijkt dan maakt je me in mijn ogen alleen schaamteloos (dat is toch van jouw cultuur) belachelijk. Dan betuig je geen respect voor het leed dezer vrouwen
Als je dan als voyeur doorgaat over de beweegredenen der verkrachte kinderen die louter en alleen op jouw veronderstellingen of gebakken lucht zijn gebaseerd dan ben je als gesprekspartner niet geloofwaardig. Het is gewoon wind zaaien en scheten oogsten.
Het gaat er om hoe hun verhaal voor het nageslacht wordt bewaard en je bent dan alleen bezig om hun beweegreden te bedoezelen. Wat wil je eigenlijk????
Als ik in Nederland ben ga ik eens die tentoonstelling bezoeken
De issue is natuurlijk niet het ontraden of beter weten dan de slachtoffers zelf. Er zijn per definitie verschillende meningen en invalshoeken en dat is alleen maar goed als zelfstandig denkende mensen. Verschillende zienswijzen. Je kunt je alleen de vraag stellen in hoeverre die z.g. vrijwillige besluitvorming -gezien de positie en kwetsbaarheid van de slachtoffers- ondergeschikt moet worden gemaakt aan de publiciteitwaarde.
Natuurlijk zijn er genoeg ‘strijdbare’ vrouwen (aan de zijlijn), maar hoe hebben de makers deze echte slachtoffers benaderd? Leven sommigen van die geportretteerde vrouwen in grote armoede en speelt misschien geld op de achtergrond een rol? Alles heeft dan een prijs. Ik weet dat niet. Ik betwijffel of hier alleen ideele motieven in het spel zijn? Hoe onafhankelijk zijn deze inlandse vrouwen werkelijk? Wat is hier integer?
Het onderwerp en de onbarmhartige expositie (incl. Tv-uitzending) roepen gewoon ambivalente gevoelens bij me op:
a. omdat ik de Indonesische cultuur goed ken.
b. het aan de muur bungelen met zo’n verschrikkelijk onderwerp van stokoude vrouwen ook iets weg heeft van een publieke schandpaal. Waarom zo’n stuitende afbeelding van vrouwen in hun laatste jaren? Wat roep je daarmee op? Effectbejag? Exhibitionisme? Je zou het haast vermoeden.
Je zou toch je moeder, schoonmoeder, grootmoeder of tante zo publiekelijk geexploiteerd zien worden (ook al wordt dit misschien ontkend). Ik mis zo de ethische kant van dit hele gebeuren.
Hoe respectvol is zo’n benaderingswijze? Leent zo’n horrorportret/verhaal zich wel voor zo’n medogenloos medium. Met de Tv-uitzending worden ze straks onmogelijk gemaakt een rustig menselijk bestaan te leiden. En worden ze met alle gevolgen van dien paria’s in hun sociale omgeving.
Ik heb zo mijn twijffels als straks de onbarmhartige stoomwals van mediageweld losbarst. Hoop dan dat de makers ook de consequenties zullen laten zien wat het met deze arme mensen heeft gedaan.
Hoop overigens voor de slachtoffers van harte dat ik het bij het verkeerde eind heb.
Maar ik denk het niet.
Het is goed dat de verhalen naar buiten komen en het is goed dat, eindelijk, naar de slachtoffers geluisterd wordt.
Ik had de indruk dat de makers van de documentaire volstrekt integer waren en dat de slachtoffers ZELF hun verhaal willen vertellen. Het is dan niet aan buitenstaanders om daar met een eigen invulling van “adat” en “schaamtecultuur” hun dat te ontraden of te beletten.
Het is zeker niet zo dat alleen buitenlanders de verhalen naar buiten brengen. In Indonesi zelf zijn er NGO’s die zich ermee bezig houden. Daarnaast zijn er de strijdbare vrouwen ZELF die hun mond niet willen houden of juist op latere leeftijd willen opendoen.
Een van is Mardiyem die op dertien jarige leeftijd tot prostitutie werd gedwongen en daar openlijk over sprak. Strijdbaarheid wint het van schaamte: Saya akan terus berjuang sampai titik darah penghabisan, sampai saya mati.
Voor haar verhaal: http://esutoru.multiply.com/journal/item/66/Kesaksian_Penyintas_Jugun_Ianfu
Peter is man, en hij wil absoluut geen Indonesir genoemd worden.
De twee andere heren voelen mee met de Indonesische vrouwen omdat ze begrijpen hoe het leven voor die vrouwen moet zijn geweest, toen, tijdens de oorlog, en later, toen iedereen met zijn gewone leven verder ging..
Tuurlijk, de waarheid moet verteld worden. Maar tegen elke prijs? Flauw van Peter om adat een goedkope smoes te noemen. Stel, dat de dames tantes van hem zijn, zou hij dan ook op dezelfde manier reageren?
Natuurlijk wordt door de Heren vergeten dat in die 65 jaar geen hond naar hun omgekeken heeft.
Ik vind het wel hypocriet ook gegeven de meningen des Heren om die dames nu “in bescherming” te nemen. Ik vind dat wel dapper na 65 jaar.
Maar natuurlijk hebben de Heren een alternatief voor de dames om aan hun erkenning te komen, maar die heb ik niet gehoord.
Wel allerlei goedkope smoesen over adat etc. maar daar koop je zelfs in Indonesie geen genoegdoening voor.
Geschiedenis is de waarheid achterhalen, dat kan pijnlijk zijn, maar nog pijnlijker is de waarheid in bescherming nemen, zoals de almachtige overheid doet bij de backpay ereschulden maar ook bovenstaande Heren.
Die Indonesische vrouwen zitten in hun sociale setting, in hun taboe- en schaamtecultuur, stel ik mij zo voor.
—————————————–
Ze hebben hun pijnlijke / vernederende ervaringen lang geheim kunnen houden.
Ya , tientallen jaren , zelfs vlak tot hun dood.
In Indonesia is het uitzonderlijk dat mensen zo lang kunnen leven .
En toen kwamen Westerse mensen die op welke redenen dan ook hun geheimen openbaar kunnen maken .
Ik zou hun beschermen .
Maar ya , heb ook andere waarden en normen , namelijk de Indonesische.
Houd ook rekening mee met de adat en ongeschreven wetten in Indonesia .
Sommige Westerlingen vergeten dat in hun poging om de waarheid te achterhalen .
Hoe pijnlijk het ook is voor de betrokkenen.
Terima kasih .
PS : dit is mijn persoonlijke mening.
Die Indonesische vrouwen zitten in hun sociale setting, in hun taboe- en schaamtecultuur, stel ik mij zo voor. De feiten zijn bekend, daar gaat het dus niet om. Ik vroeg me alleen af of we deze mensen niet in bescherming hadden moeten nemen tegen dat ongegeneerde Westerse inkijkje in hun intieme leven. De pijnlijkste en vernederendste periode in hun leven die ze het liefst willen vergeten. Is het zo vreemd hier even bij stil te staan? Ook t.a.v. hun nabestaanden?
Zou je daar ook zo over denken als het een familielid betrof? Kunnen deze mensen de reikwijdte van zo’n tentoonstelling (publiciteit) overzien?
Op P.v.d.B. zal ik nimmer meer reageren: laat hij maar eerst de bal leren spelen en niet in zo’n onbeschofte kramp schieten.
ik zou het woord “voyeur” nog geeneens gebruiken in dit verband, het lijkt meer op necrofilie.
En die ambivalente houding van Telor lijkt meer op hypocrisie: ik zie niet in wat die “pijnlijk respectloos omgaan” heeft te maken met hun “weerloze privacy”, ze hebben toch toestemming gegeven om te praten over een wel heel intiem en vernederend onderwerp. Opmerkelijk dat er pas 65 jaar na dato over wordt gesproken. Of moeten we wachten totdat ze dood zijn.
Integendeel de film/fotomakers hebben met veel respect het onderwerp getoond, zie trailer . Telor moet maar met een duidelijk tegenargument komen waaruit uit de film of foto’s het tegendeel bewezen wordt.
@Telor Pedis: ik kan je verzekeren dat Jan Banning en Hilde Janssen absoluut geen enkel moment de intentie hebben gehad om de vrouwen te gebruiken voor hun persoonlijke ambitie. Het enige doel dat de fotograaf en journalist hebben is het verhaal vertellen, in de hoop dat de ogen geopend worden en sexueel misbruik in oorlogen wordt voorkomen en dat de vrouwen de erkenning krijgen die ze verdienen. Het gaat hun niet om hunzelf, maar om de vrouwen. Als je het boek van Hilde Janssen leest, zul je het begrijpen.
Slip of the pen: natuurlijk “voyeur”
Janice dank. Zat met mijn gedachten waarschijnlijk al in het buitenland….
Waarom noem je jezelf een ‘voyageur’? Een reiziger? Bedoel je niet ‘voyeur’?
Heb hierbij een ambivalent gevoel: zo pijnlijk respectloos omgaan met hun weerloze privacy, deze intens trieste slachtoffers van een smerige oorlog weer publiekelijk tentoontestellen tenkoste van persoonlijke ambities. Bittere smaak.
Aan de andere kant een sterk punt om die schrijnende ellende te registreren en aandacht voor te vragen (65 jaren na dato?). Tevens speelt natuurlijk mee de menselijke nieuwsgierigheid naar hun leven daarna (als ze het al overleven). Hun terugkeer in hun benauwende samenleving van schaamte en eergevoel.
Ik weet het niet. Voel me een beetje voyageur, maar ook wel iemand met veel compassie voor dit grote verdriet.
Maar wat doe je ermee, vooral hoe helpt dat die arme zielen, die levenslang hebben?
Ik zou het niet weten. Ben in dubio.
Ben beetje verbijsterd over zoveel Hollandse rucksichtlose “fijngevoeligheid” om maar alles bespreekbaar te maken.