Wouter Pieplenbosch, organisatie-adviseur en in het jappenkamp te Sumatra geboren, stond voor de noodzaak op latere leeftijd gevoelens te verwerken…. o.a. door ook zijn ouders een stem te geven in de gedichtenbundel ‘Indische emoties’ .

Cultuur
Deze dagen zijn bij uitstek geschikt om over alles en nog wat te filosoferen. De bedoeling is veelal een stuk bewustwording van de belangrijke zaken in ons leven. Dat begint altijd met een terugblik en eindigt ongetwijfeld met goede voornemens. Het Nieuwjaar, waar dan ook ter wereld is zon psychologische drempel waar ieder over moet. Ik kijk terug op een bewogen jaar.

Precies een jaar geleden begon de dag met een telefoontje. Mijn jeugdvriendin was overleden. Op slag veranderde die dag; half verdoofd draaide de film over onze jeugd en vriendschap door mijn hoofd. Ze was al een tijd ziek. Ze kwam nu uit Indonesi om hier bij haar kinderen te kunnen sterven. De klap kwam toch hard aan: de broosheid van het leven was in volle omvang aanwezig. Dingen die nooit meer zullen terugkomen. Leegte.
Een kaartje met de beste wensen en een tekst voor het eerst zonder mama stak gisteren in de bus. Wham…daar ging ik weer… teruggeworpen in de tijd. Zij was een Hollandse meid die zich vol overgave in de Indische cultuur stortte, ze werd een van ons. Ze had een Indisch hart. Jiven als de beste. Ze hield van onze muziek. Ze hield van onze manier van leven.  Ze trouwde ook met een van ons en ging in Jakarta wonen. Ik heb ze nog met familie en vrienden naar Schiphol weggebracht. Jaren geleden.

Het brengt me op de Indische cultuur. Dat mij weer bij de betekenis van het begrip cultuur bracht. Cultuur is immers een abstract begrip. Wat is het en wat betekent dat nou precies? Welke normen en welke waarden koesteren we?
Door een woordenwisseling in de familie over familierelaties besef ik meer dan ooit hoe belangrijk dat voor ons is geworden. Voor groep en voor individu.
Ik heb daar een idee over en zal proberen dat uit te leggen.
Onze Nederlandse samenleving is aan het veranderen en dat hoort ook zo, maar helaas niet altijd ten goede. Het gaat schoksgewijs door allerlei invloeden, o.a. door multiculturele en technologische invloeden. De slinger van de samenleving is weer in beweging gekomen. Normatief en moreel.
Onze samenleving verhardt zonder enige twijfel. De hufterigheid overheerst. Mensen raken hun morele orintatie kwijt. Verliezen hun sociale binding.
Dat merk je aan de dringende oproep van de minister-president die publiekelijk een moreel en sociaal appl hield als protest tegen deze verharding. Er kwamen idele spotjes en socialiseringsprogrammas.
De koningin hield een Kersttoespraak die alles te maken had met deze sociale verschraling. Zij sprak over het naast elkaar leven zonder te communiceren. Daarvoor in de plaats kwamen het anonieme twitteren en internetten. Communiceren zonder gevoel of enige menselijke warmte.
De samenleving dreigt haar belangrijkste sociale functie te verliezen en individuen raken de noodzakelijke verbondenheid met de groep kwijt. Egosme en eenzaamheid is er voor in de plaats gekomen. Een familieincident dat onlangs de onbeschoftheid en de geestelijke armoede etaleerde kwam op een aanvankelijk gezellige avond ineens duidelijk naar boven.

Een neef, een joch van net eenentwintig jaar, die je met jij-en jou aanspreekt (hiermee hebben wij helaas mee ingestemd en blijkbaar ook meteen het respect ingeleverd) meet zich een houding aan van heb ik jou daar. Het zijn pubers die alles eruit flappen wat ze van je vinden. Ze denken alles beter te weten.
Geld en macht is bij hen het enige dat blijkbaar geldt. Ik heb me daar erg aan gestoord. Niet om op een voetstuk te worden geplaatst maar je haalt daarmee het hart uit onze Indische samenleving. Die overtuiging heb ik inmiddels verkregen.
De zorg en aandacht voor elkaar is voor ons zeer belangrijk en een kernwaarde in onze zorgzame cultuur. Zelfs in deze verzorgingsstaat.
Ik zie deze culturele uitholling met lede ogen aan.
Onze Nederlandse samenleving is zoals gezegd erg verruwd. Goede zakelijke dienstverlening is ver te zoeken; je mag blij zijn dat je wordt bediend en geen grote bek krijgt. Op school heet de onderwijzer Piet en alles moet maar kunnen. Gezag is er niet. Politie is de onderbetaalde pispaal van de samenleving geworden. Politici zijn zakkenvullers of baantjesjagers. Alles wordt tegenwoordig ter discussie gesteld. De rechtstaat kraakt in haar voegen. De onzekerheid is alom.
Geweld in spelvorm is voor de oudere jeugd een absoluut favoriet tijdverdrijf geworden. De individualisering neemt hiermee in hoog tempo toe. Respect heeft geen inhoud en wordt met macht verward. Er worden geen sociale en morele eisen meer aan je gesteld. Daarentegen worden ze mondiger, er is een overdaad aan info, keuzes te over, grenzen vervagen. De toekomstige burgers verwachten daardoor van alles maar krijgen straks een lege dop. De jonge mens als sociaal wezen komt steeds meer gesoleerd te staan.

Ouders zijn bovendien vaak gescheiden of jagen ieder een carrire na. Eten is snaaien en grazen en wordt in het gezin in volgorde van binnenkomst gedaan. Liefst voor de televisie. Er is dan ook geen dagelijks rustpunt meer en geen aandacht of tijd meer voor elkaar en ook niet voor de ouderlijke taken.
Dit schuldgevoel wordt dan gecompenseerd of afgekocht met duur vermaak, brommers, dure kleding, computergames, sportscholen en geld. De samenleving raakt losgeslagen van haar culturele ankers. De Surinaamse cabaretier Rou heeft in PauwenWitteman gezegd dat de meeste opvoedingsproblemen hier zijn ontstaan door dat onzalige waanidee dat we pers vrienden moeten zijn van onze kinderen. Grote onzin. Je bent ouder (opvoeder) en dus heb je andere verantwoordelijkheden. Punt. Het begint vrij eenvoudig zegt hij, gewoon respect eisen als ze binnenkomen, normaal groeten i.p.v. een soort boer laten.
Dat is opvoeden. Hanteer sociale spelregels. Wat wel en wat niet kan. Laat zien dat opvoeden heel wat anders is dan ganzenborden. Toon je betrokkenheid. Opvoeding gaat gepaard met de normen en waarden van de groep en die bepalen uiteindelijk wie we uiteindelijk zijn of worden. Inderdaad deze neef sprak de taal van de straat, de ouders jaagden ieder een eigen carrire na, er was totaal geen opvoeding merkbaar, wel een ergerlijk populair gedrag met een grote bek.
De Indische ouderen in de familie hebben daar best moeite mee, dat onbeschofte gejij-en gejou, het bij de voornaam roepen van veel oudere mensen en het daarme verspeelde respect. Het is stuitend te merken dat er totaal geen enkele correctie komt van ouders of uit de naaste sociale omgeving bij dat hufterige gedrag. Ouderen zijn vervreemd, onzeker en murw geslagen door hun verleden, denk ik dan. Jammer, maar ik verdom het er aan mee te doen.

Cultuur is niet iets van een paar jaar terug of zo, cultuur is geen hype, cultuur is niet iets oppervlakkig of vluchtigs. Cultuur is dat hele complex van ongeschreven regels, houdingen en gewoonten dat eeuwenlang gedragen en doorgegeven wordt aan de volgende generatie. We zijn langzaam aan het verzuipen in de onpersoonlijke Hollandse cultuur en hebben ons helemaal uitgeleverd aan normen die niet meer de onze zijn. Indische cultuur geeft tenminste rust in onze hoofden en harten. We rukken met het inwisselen van onze normen het (culturele)hart uit onze Indische samenleving. Kinderen zijn de vruchten van de boom. Ik ben bang dat voor velen het fruit al is aangetast.

Wouter Pieplenbosch, 28 december 2009